Başlıktaki sorunun cevabı "Bugün için hayır" Ama gelecekte "Evet."
Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ile Türkiye'nin Bor gerçeğini konuştuk. Rakamlar da, projeler de umut verici. İşte detaylar…
Dünyadaki tüm bor rezervlerinin yüzde 73'ü Türkiye'de. Dünyaya 1000 yıl yetecek bor var topraklarımızda.
Bor öyle bir maden ki… Topraktan çıkardığınız gibi satarsanız tonu sadece 150 dolar ediyor. Ama yüksek teknoloji ile işleyecek bir altyapı kurarsanız bu rakam 1.5 milyon dolara çıkıyor.
Mesela tank ya da helikopter zırhı olarak kullanılan bor karbürün tonu 400 bin dolar! Peki bu kadar pahalı bir madde niye tercih ediliyor savunma sanayinde?
Çünkü bor karbür çelikten 2 kat daha dayanaklı. Ve 3 kat daha hafif. Tankı korumak için 10 ton çelik yerine 3 ton bor karbür kullanmak yeterli. Araç hafiflediği için hem daha uzun mesafeye gidebiliyor hem de hareket kabiliyeti artıyor.
Bor, çok çeşitli bileşik yapma kapasitesine ve nötronları absorbe etme kapasitesine sahip. Bu sebeple sanayinin vazgeçilmez hammaddesi olarak kabul ediliyor.
Savunma sanayinden cam sektörüne, seramikten tarıma ve temizlik ürünlerine kadar birçok sektörde kullanılıyor. Buna teknoloji yoğun sektörler ve ürünler de dahil. Nükleer rektörlerde kontrol çubuğu ve absorpsiyon bilyası olarak kullanılan malzemenin hammaddesi bile bordan üretiliyor.
Bor için geleceğin madeni denilmesi boş değil. Özellikle savunma sanayi ve ileri teknoloji ürünlerin olmazsa olmazı… Türkiye bu sebeple bor karbürü üreten bir ülke haline gelmek için yoğun bir çaba sarf ediyor. İlk hedef bor karbür tozu üretmek. Tonu 20-30 bin dolardan satılıyor. 150 dolar nere 20-30 bin dolar nere değil mi? Daha bu başlangıç. 1,5 milyon dolara kadar yolu var bu işin. Bizim en büyük avantajımız hem güçlü rezervimiz hem de en kaliteli bora sahip olmamız. Kaliteli ürün üretmek isteyen mecburen kapımızı çalıyor.
Borun atığı bile çok kıymetli. Bor yatakları belli oranlarda lityum içeriyor. Türkiye yakın döneme kadar bu lityum varlığını değerlendiremiyordu. Eti Maden'de geliştirilen teknoloji ile sıvı atığın içindeki lityumu geri kazanacak bir aşamaya gelmeyi başardık. Yıllık 10 ton lityum üretecek pilot tesis devreye alındı. Yerli otomobilde kullanılacak pillerin lityum ihtiyacı ileride bu tesisten karşılanacak.
Borun faydaları saymakla bitmiyor. Temizlik ürünleri sektöründe kullanılan borun vatandaşa faydası 800 milyon lira olmuş. Bor katkılı Boron'un piyasaya girmesiyle temizlik ürünlerinde fiyatlar neredeyse yarı yarıya düşmüş.Bordan üretilen anti bakteriyel, anti viral, anti fungal ve anti alerjik ürünler de sağlık sektöründe hatırı sayılır bir pazar payına ulaşmış durumda.
Ne dersiniz? Bor sahiden de bir gelecek vaat etmiyor mu?