■ Her EYT'li bu yasadan yararlanabilecek mi?
8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlardan prim ve yıl şartlarını tamamlayanlar yararlanabilecek. 8 Eylül öncesi prim ve hizmet süresi şartlarına dokunulmayacak. 8 Eylül 1999 öncesi şartlara göre SSK'lılarda 5000, Bağ-Kur'lular ve memurlarda da kadınsa 7200, erkekse 9000 prim günü tamamlamak gerekiyor. Hizmet süresi şartı da kadınlarda 20, erkeklerde 25 yıl.
■ Yaş sınırı gelecek mi?
EYT için prim şartının değişmeyeceği belirtilirken, bir yaş sınırının gelip gelmeyeceği kesinlik kazanmadı. Bu hafta yapılacak açıklama ile bu durum netleşecek.
■ 8 Eylül 1999'dan sonra sigortalı olanlar yasa kapsamına girebilecek mi? 8 Eylül 1999 sonrasında sigortalı olup borçlanmayla başlangıç tarihini bu tarih öncesine çekenlerin düzenlemeden yararlanabileceği belirtiliyor. Bu konuda 5510 sayılı Kanun'un 41'inci maddesinde sağlanan imkana dokunulmayacağı ifade ediliyor. Bu maddeye göre, sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlandırılma halinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülüyor.
■ Askerlik borçlanması nasıl EYT'li yapacak?
Sigortalı olmadan önce yapılan askerlik için borçlanılması, sigorta giriş tarihini borçlanılan gün kadar geriye çekiyor. Askerlik borçlanması ile sigorta girişini 8 Eylül 1999 öncesine çekebilenler EYT kapsamına girebilecek.
■ Doğum borçlanması başlangıcı nasıl geriye çeker?
Kadınlar sigortalı olduktan sonra yaptıkları doğumları borçlanabiliyor, bu da sadece prim gün sayısını artırıyor. Ancak anneler eğer stajdan sonra doğum yapmışlarsa bunları da borçlanabiliyor. Bu durumda başlangıcı geriye çekme imkanı oluyor. Stajdan sonra doğum yapanlar borçlanma ile başlangıcını 8 Eylül 1999 öncesine çekebiliyorsa EYT'den yararlanabilecek.
■ Avukatlar nasıl EYT'li olacak?
Avukatlar, sigortalı olmaksızın ilk 6 ay mahkemelerde, kalan 6 ay da avukat yanında olmak üzere toplam 1 yıllık staj sürelerini borçlanabiliyor. 8 Eylül 1999 sonrası sigortalı olanların EYT kapsamına girmesi için bu borçlanma ile başlangıcı 8 Eylül 1999 öncesine çekebilmesi şart. 1 yıllık sürenin tamamını borçlanmak şart değil, ihtiyaç kadar da borçlanma yapılabiliyor.
■ Borçlanma şansım yok. Ne yapmalıyım?
Eksik primini tamamlamak isteyenlerin başvurabileceği yollardan biri de isteğe bağlı sigorta... Ancak burada toplu ödeme imkanı olmadığı için primi tamamlamak zaman alıyor. Dikkat edilmesi gereken bir nokta da yapılacak ödemelerin 1261 günü yani 3.5 yılı bulmaması. Bu sayı aşılırsa isteğe bağlı sigorta Bağ-Kur kapsamından olduğu için emeklilik hesabı da Bağ-Kur'a göre yapılıyor.
■ Primimi ancak 3600 güne tamamlıyorum. Ben de emekli olabilecek miyim?
8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlara kısmi emeklilikte SSK için 3600, Bağ-Kur için ise 5400 gün yeterli oluyor. 3600 günü olan SSK'lılarda kısmi emeklilik kadınlarda 58, erkeklerde ise 60 yaşını bulabiliyor. Burada EYT düzenlemesiyle kısmi emeklilik konusunda yaş şartında 8 Eylül 1999 öncesi şartlara dönülürse kadınlarda 50, erkeklerde ise 55 yaş yeterli olabilecek.
■ İşveren çalışanı emekliliğe zorlayabilir mi?
Emeklilik nedeniyle iş sözleşmesini sonlandırma hakkı çalışana ait bir haktır. İşveren, çalışanı zorla emekli edemez. Ancak, istisnai durumlar bulunuyor. Eğer işverenin emekliliği gelenlerin işe devam etmemesi gibi bir kuralı varsa, o zaman çalışan emekli edilebilir. Ancak bu durumda da tüm çalışanların bu kuralları kabul etmesi ve imzalaması gerekiyor. Tabii bu kuralların herkese eşit şekilde uygulanması da şart. İşveren, emekliliği gelmiş çalışanlardan bazılarının işe devam etmesine izin verip, bazılarının emekli olmasını isteyemez.
■ Yeni düzenlemeyle birlikte emekli olacak EYT'liler aynı işyerinde devam edebilir mi?
EYT düzenlemesinden yararlanıp emekli olacak çalışanın işten ayrılması gerekiyor. Ancak bu işlemin ardından çalışan aynı işyerinde devam edebilir. İşveren, emeklilik sonrası çalışanın işe devamını isterse, iki taraf arasında yeni bir iş sözleşmesi yapılır.
■ Her EYT'li kıdem tazminatı alabilir mi?
Emeklilik nedeniyle işyerinden ayrılacak çalışanın aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışmış olması gerekiyor. 1 yılın altında çalışması bulunanlar işyerinden kıdem tazminatı alamıyor.
■ Emekli olurken tazminatını alanlara, yeniden kıdem tazminatı hakkı olur mu?
EYT düzenlemesiyle emekli olan kişi aynı (tazminatını sıfırlayarak) veya başka bir işyerinde yeniden çalışmaya başlarsa ikinci kez kıdem tazminatı alabiliyor. Ancak burada o işyerinde en az 1 yıl çalışmak ve kıdem tazminatı alacak şekilde işten ayrılmak gerekiyor.
■ Eksik primi olanlar toplu bir ödeme yaparak prim alabilir mi?
Mevzuatımıza göre primleri toplu olarak satın alıp boşlukları doldurmak mümkün değil. Sadece borçlanma yöntemleri ve ihya ile toplu prim kazanılabiliyor. İhya imkanından daha önce prim borcu nedeniyle dondurulan hizmet süreleri olan Bağ-Kur'lular yararlanabiliyor. Burada ihtiyaç kadar değil tüm süreler ihya edilebiliyor. Borçlanmada ise yasa ile sağlanan süreden ihtiyaç kadarı için imkan bulunuyor.
■ Aynı işyerinde tazminat almadan devam edilebilir mi?
Emeklilik nedeniyle işten ayrılmalarda 2 formül uygulanıyor. Ya işveren çalışanın tazminatını ödeyerek sıfırlıyor ya da çalışan tazminatını almadan devam ediyor, ödeme ayrılırken yapılıyor.
■ EYT düzenlemesiyle emekli olmak için istifa etmek gerekli mi?
EYT düzenlemesiyle emekli olabilecek kişiler, SGK'dan alacakları emekli olabileceklerine dair yazıyla ve emeklilik sebebiyle işten ayrılacağına yönelik yazıyla işverene başvuracak. Yani bu kişiler 'emeklilik sebebiyle istifa' etmek zorunda. İşyeri de işten çıkışı 'emeklilik sebebiyle istifa' kodundan SGK'ya bildirmeli.