İran Araştırmaları Merkezi (
İRAM) Başkanı
Hakkı Uygur ile
ABD seçimleri ve İran'la ilişkilerini konuştuk...
Böyle bir anlşama olabilir, çok da mümkün gözüküyor. Biden bunu seçim kampanyalarında denği gibi, Trump'ın 4 yıllık iktidarında da bunları dile getirdi. Ayrıca bir çok Demokrat'da bu anlaşmadan Trump'ın çıkmasının hata olduğunu söylemişti. Ama gerek Demokrat, gerekse de Cumhuriyetçi'lerden Trump'a gelen eleştiriler, daha çok biçimsel nedenlerden dolayı. Her iki kesim de İran'ın balistik füzeleri, bölgesel politikaları Amerika açısından kabul edilemez. İran'ın Irak, Suriye, Yemen, Lübnana'daki varlığı Amerika için kabul edilebilir değildir diyorlar.
İran tarafında durum nasıl?
Hamaney yönetimindeki devletin çelik çekirdeğini oluşturan devletin asli unsuru, Amerika ile bu konularda müzakereye yanaşmıyorlar. Ne nükleer ne de bölgesel konularda bir müzakere yapılmasını doğru bulmuyor. Hatta bu anlaşma ABD ile imzalandığında, Ruhani'yi açıkca uyararak bir daha Amerika ile bir anlaşma yapmama konusunda uyarmışlardı.
İRAN EKONOMİSİ ÇÖKMÜŞ DURUMDA
Ambargoların devam etmesi ve pandemi sürecini de yaşayan İran'ın ekonomik durumu nasıl?
İran'ın ekonomik olarak durumu çok kötü. 2018-19'da yüzde 15'ten fazla küçüldü. Ruhani döneminde 3500 olan Dolar bugün 35.000 tümen'e kadar çıktı. Biden'in seçilmesi ile 25.000'lere geriledi. Bütün makro göstergeler kötü. Pandemi süreci ile sorunlar katmerleşmiş durumda. İran bu sorunlarla uzun süre daha gidemeyeceğini biliyor.
İKTİDAR HALKI SOKAK OLAYLARINA KARŞI TEHDİT EDİYOR
İktidar bu ekonomik çöküntüyü nasıl anlatıyor?
Yönetim anlaşmadan çıkanın Amerika olduğunu söylüyor. ''Bu bizim suçumuz değil, biz direnmeliyiz. Direnmezsek vereceğimiz tavizin haddi hesabı yoktur'' diyorlar.
Geçen yıl çok ciddi toplumsal gösteriler yapıldı. Uluslararası Af Örgütünün verilerine göre 1.500 kişi sokaklarda öldürüldü. Bu olay son 40 yılda İran için benzersiz bir sayı. Yönetim böyle bir durumda toplumu da tehdit ediyor. Böylesi sokak olayları olursa çok sert mesajlar veriyor. İktidar bu ve benzeri olaylara karşı hazırlıklar ve tatbikatlar yaparak olası gösterilere karşı hazırlanıyor. Yönetim gözdağı vererek; etrafınıza bakın, Irak, Afganistan, Suriye'nin durumunu görüyorsunuz. Sizde öyle olursunuz diye halkı susturuyor. Halk ise söylenenlere pek itibar etmiyor artık yaşanan ekonomik sıkıntılardan dolayı ne oalcaksa olsun düşüncesinde.
ABD YAPTIRIMLARI İÇTE HEDEFİNE ULAŞTI
Amerika bu yaptırımlarla İran'ın gücünü içeride ve dışarıda kırabildi mi?
Yaptırımlarla İran'ın gücü içeride çok ciddi kırıldı. Halkın seçimlere katılım oranı çok ciddi oranda düştü. Ekonomik çöküntü yaşanıyor. Hükümete inançları kalmadı. Halkta ve elitlerde bu umutsuzluğu çok açık hissedebiliyorsunuz. Sokaklarda atılan sloganların dili radikalleşiyor.
Ama dışarıda gücü pek kırılamadı. Kasim Süleymani'nin öldürmesi ve benzeri darbeler vurulduysa da Amerika ve İsrail yapısal bir sonuç alabilmiş değil. Mesela Suriye'deki İran varlığı hala güçlü olarak devam ediyor. Lübnan'da Hizbullah temel etken hala belirleyici. Irak'ta, Yemen'de durum aynı şekilde gücünü İran koruyor.
