Başkan Recep Tayyip Erdoğan, "Amacımız işçilerimizin kıdem tazminatı hakkını birilerinin insafına bırakmadan kalıcı ve garantili bir sisteme bağlamaktır" derken, çalışanların yüzde 66'sı mevcut sistemde kıdemini alamadıklarını vurguluyor. "Kırmızı çizgimiz" diyen sendikalara karşın üyesi bulunan işçilerin yüzde 76'sı kıdem tazminatında mevcut sistemin değişmesini istiyor. İşten çıkartılanların yüzde 48'inden fazlasının tazminat almakta zorluk yaşadığı, sendika üyesi çalışanların yüzde 51.9'unun kıdemini alamadığı görülüyor. Çalışma Genel Müdürlüğü'nün araştırmasına göre; işçilerin yüzde 49'u işverenin kıdem tazminatı ödememek için çalışanlarına girdi-çıktı yaptığını belirtiyor.
YENİ SİSTEM İLE 8 KAZANÇ
✖ İşsizlik Fonu devam edecek.
✖ Şirket iflas etse de kıdem yanmayacak.
✖ Yeni iş bulan hesabı taşıyacak.
✖ Geriye dönük haklar korunacak.
✖ Düşük kıdem önlenecek.
✖ Bir yıla bir ayda azalma değil artış olacak
✖ Patronun maliyeti düşecek.
✖ İstifada haklı neden aranmayacak.
650 BİN KİŞİNİN EMEKLİ AYLIĞI YÜKSELDİ
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, intibak uygulaması ile 2000 öncesi emekli olanların aylıklarının, gerçekleşen büyüme oranlarından pay alacak şekilde artırıldığını belirtti. Selçuk, "Düşük bağlanan aylıklar yükseltildi. Bağlanacak aylıkların hesabında ekonomik büyümedeki gelişmelerin aylıklara yansıtılması hükme bağlandı" dedi. Hükümet, intibak düzenlemesi kapsamında salgınla mücadele döneminde 650 bin kişinin emekli aylığını bin 500 liraya çıkardı.
AYDA 1-3 LİRA AZALIYOR
Bugün asgari ücret ve asgari ücretin biraz üzerinde maaşla çalışanlar emekli olmayıp, yüksek maaş alabilmek için daha fazla çalıştıklarında aylık 1-3 lira arazında azalma yaşanıyor. Asgari ücretin iki-üç katından fazla maaş alanlar emekli olmayıp, ne kadar uzun süre çalışırlarsa emekli maaşları da her ay 15-20 lira yükseliyor.
İKİ KİŞİDEN BİRİ MAĞDUR
Hazal Ateş'in haberine göre her iki çalışandan biri kendisi ve yakınlarının kıdem konusunda sorun yaşadığını ifade ediyor. Çalışma Genel Müdürlüğü'nün araştırmasına göre, yüzde 49'u işverenin kıdem ödememek için çalışanlarını belirli sürelerde girdi-çıktı yaptığını belirtiyor. Kıdemde en büyük sorun sanayi sektöründe yaşanıyor. Kıdem tazminatını alamayan ya da eksik alanların yüzde 96'sından fazlası dava açmaktan kaçınıyor. Çalışanların yüzde 42'si kıdem hakkının yanmaması için iyi koşullarda yeni iş tekliflerini kabul etmediğini belirtiyor. İşverenlerin de yüzde 77.6'sı mevcut sistemden şikayet ederken, yüzde 75'i tek seferde ve toptan ödemenin mali güçlüğe neden olduğunu ifade ediyor.
İŞKUR DA KIDEMİ SORDU
İŞKUR iş başvurusunda bulunanlara kıdem tazminatını sordu. Yüzde 78.6'sı işveren tarafından işten çıkarıldığını, yüzde 21.5'i istifa ettiğini, yüzde 57'si kıdem tazminatı alamadığını bildirdi. İş arayan gençlerin çoğu mevcut kıdem sisteminden memnun olmadığını, yeni bir düzenlemeye ihtiyaç olduğunu ifade ediyor. Kıdem tazminatını almada sendikalı olmak da işe yaramıyor. Yapılan araştırmalar kıdem tazminatı almakta sendikalı olmanın da işe yaramadığını gösteriyor. Buna göre, sendikaya üye olan çalışanların yüzde 51.9'u kıdem tazminatlarını alamadı, yüzde 35.8'i kıdem tazminatının tamamını aldığı, yüzde 12'si ise bir kısmını aldığı görülüyor. Çalışanlar kıdem tazminatı hakkı yanacağı korkusuyla yeni iş tekliflerini de değerlendiremiyor. Araştırmaya göre, çalışanların yüzde 42'sinden fazlası kıdemini kaybetmemek için yeni iş tekliflerini kabul etmediğini belirtiyor.
EMEKLİLİK İÇİN SÜRE VE YAŞ
Çalışan bir gün bile çalışmış olsa bireysel fon hesabındaki hakkı saklı olacak. İşveren tarafından işten çıkarılmış olsa bir günlük çalışması karşılığı TES katkısı hesabında duracak. Tamamlayıcı emeklilik yaşı 60 olarak belirlendi fakat emekli olmak için herhangi bir süre şartı bulunmuyor. Çalışan adına ödenen katkılar kişinin bireysel fon hesabında yer aldığı için her çalışan emeklilik yaşını doldurduğunda hesabındaki birikime hak kazanmış olacak. Başka bir deyişle 5 yıl çalışana da 30 yıl çalışana da 60 yaşını doldurduğunda bireysel fon hesabındaki birikim kapsamında ödeme yapılacak.
SON 7 YIL
Emeklilikte, aylığı bağlayıp ödeyecek kurumun belirlenmesinde, sigortalıların emeklilik tarihinden geriye doğru prim veya kesenek ödenerek geçen son 7 yıllık fiili hizmet (360 x 7 = 2520 gün) süresi esas alınıyor.
Başka bir anlatımla, sigortalının son 7 yıllık fiili hizmet süresi içerisinde en fazla hangi kurumda hizmeti varsa, yani sigortalının son 7 yıllık fiili hizmet süresinin yarısından bir gün fazlası olan 1261 prim ödeme günü hangi kurumda geçmişse o kurumdan emekli olunuyor.
EMEKLİLİK TARİHİNİ ETKİLEYEN UNSURLAR
Bu yazıdaki tablolardan yararlanarak kendi emeklilik tarihinizi bulmanız mümkün. Ancak tablolardaki bilgiler dışında doğum borçlanması, askerlik borçlanması, malullük ve yıpranma payı gibi bazı hususlar emeklilik tarihini etkiliyor. Bu nedenle emeklilik yaşı ve emeklilik tarihini kişilerin kendi bilgileri üzerinden hesaplamakta fayda var. Bunun için de SGK'nın internet üzerinden çalışan bir uygulaması size yardımcı olabilir.
Bu uygulama ile erken yaşlanma, malullük, askerlik borçlanması ve birkaç sigorta kurumuna bağlı geçirilen süreler gibi tüm detaylar girilerek emekli olunacak tarih hesaplanabiliyor. (https://uyg.sgk.gov.tr/nezaman/)
EMEKLİLİĞİN 3 ŞARTI VAR
İşçi, memur ve kendi hesabına çalışan tüm kişiler için emeklilik hakkına kavuşabilmek temelde 3 şartla mümkün.
- İlki sigortalılık süresinin tamamlanması. Sigortalılık süresi, sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına bağlı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarih ile tahsis yapılması için yazılı istekte (emeklilik talebinde) bulunduğu tarih, ölen sigortalılar için de ölüm tarihi arasında geçen süre.
SGK'nın verdiği örneğe göre; "İlk defa 01/08/1982 tarihinde hizmet akdine tabi işe başlayan ve 30/09/2009 tarihinde yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan bir sigortalının sigortalılık süresi, tahsis talep tarihinden ilk defa işe başlanılan tarih çıkartılarak aşağıdaki gibi tespit olunur."
Tahsis talep tarihi: 30/09/2009
İlk işe giriş tarihi: 01/08/1982
Sigortalılık süresi: 29/1/27 (27 yıl, 1 ay, 29 gün)
- Emeklilik için ikinci koşul "prim ödeme gün sayısının" tamamlanması. İşe giriş tarihine göre kişilerin prim ödeme gün sayıları farklılaşmaktadır.
- Son olarak ve belki de en önemlisi yine işe giriş tarihine göre değişebilen belirli bir yaşın tamamlanması. İşte bu üç koşul bir arada sağlandığında emekli olmaya hak kazanılıyor.
Dolayısıyla ne zaman emekli olunacağının bilinmesinde iki tarih çok önemli: Doğum tarihi ve ilk kez sigortalı olunan tarih. Ayrıca prim ödeme gün sayısının da bilinmesi gerekiyor. Prim gün sayınızı e-sgk üzerinden öğrenebilirsiniz. Belirtmekte fayda var; emeklilikte belirli bir yaşın tamamlanması şartı doğum tarihine göre şekillendiği için doğum tarihini özellikle gün ay ve yıl olarak emeklilik hesabında kullanmamız gerekiyor.
İlk kez sigortalı olunan tarih sigortalı olunan süreyi ve hangi şartlara tabi olunduğunu belirlemesi açısından önemli bir tarih. Prim ödeme gün sayısı ise emekli maaşını belirleyen çok önemli bir unsur. Dolayısıyla bu üç tarih emeklilikte çok şeyi belirliyor.
YAŞ HADDİYLE EMEKLİLİK
SSK şartlarından emeklilikte yaş haddiyle emekli olma koşulları: Sigorta başlangıç tarihi, prim sayısı ve kişinin belli bir yaşı tamamlaması. 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlar 15 yıl sigorta, 3600 gün prim ve 5060 arasında değişen yaşı doldurduğunda yaş haddinden emekli olabilir.
8 Eylül 1999 - 1 Mayıs 2008 arası sigortalı olanlar 25 yıl sigorta, 4500 gün prim ve kadın ise 58, erkek ise 60 yaş şartını birlikte sağladıkları tarihte emekli olabiliyor. 1 Mayıs 2008'den sonra sigortalı olanlar ise primini 1 Ocak 2036'ya kadar 5400 güne tamamlaması şartıyla, 63 yaşını dolduracağı tarihte emekli olabiliyor. 5400 gün koşulu da bir kademeye tabi ve 4600 günden başlayan kademe her yıl için 100 gün artışla 5400 günde sabitleniyor. Bu yolla SSK ve Bağ-Kur sigortalıları da aynı prim gününe tabi tutuluyor.
Bağ-Kur şartlarından emeklilikte yaş haddiyle emekli olma koşulları şu şekilde sıralanır:
8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlar 15 tam yıl sigorta yani 5400 gün prim ve 5068 arasında değişen yaşı doldurduğunda yaş haddinden emekli olabilir.
8 Eylül 19991 Mayıs 2008 arası sigortalı olanlar 15 tam yıl sigorta/5400 gün prim ve kadın ise 60, erkek ise 62 arasında değişen yaşı doldurduğunda yaş haddinden emekli olabilir.
1 Mayıs 2008'den sonra sigortalı olanlar ise primini 1 Ocak 2036'ya kadar 5400 güne tamamlaması şartıyla, kadın ise 61, erkek ise 63 yaşını dolduracağı tarihte emekli olabiliyor.
İKİ ÖNEMLİ TARİH
Emeklilik için geçerli 3 koşulun kimler için nasıl uygulanacağı konusu farklılık gösteriyor. Emeklilik şartlarında 4-a'lılar yani eski adıyla SSK'lılar için çok önemli iki tarih söz konusu.
8 Eylül 1999 ve 30 Nisan 2008. Bu tarihten önceki ve sonraki sigortalılık giriş tarihleri önemli farklılıklar yaratabiliyor. Örneğin 8 Eylül 1999 tarihinde ilk kez sigortalı olan bir kişi emekli olabilmek için kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş ve 7000 gün prim ödemek zorunda.
Buna karşılık 7 Eylül 1999 tarihinde ilk kez sigortalı olan bir kişi, kadın ise 56, erkek ise 58 yaşı doldurduğunda ve 5975 gün prim ödediğinde emekli olabiliyor.