Türkiye'de şu anda toplam emeklilerin sayısı 12,8 milyon kişiye ulaştı. Emeklilik için belli bir prim ve yaşı doldurmak gerekiyor. Ancak bunu esneten bazı imkanlar da var. Çalışanların en büyük hayali emekli olup iyi bir maaşa kavuşmak. Ancak emeklilik için işe giriş tarihine göre ve bulunulan kuruma göre belli süreler gerekiyor. Öncelikle sigortadan sonra belli bir süre geçmesi, işe giriş tarihine göre de prim ve yaş şartlarını tamamlamak gerekiyor. Ancak emekliliği erkene çekmek de mümkün. Erken emeklilik için mevcut emeklilik sisteminde çok sayıda kolaylık bulunuyor. Bunların en çok bilineni erkek çalışanlar için askerlik borçlanması ve kadın çalışanlar için ise doğum borçlanmasıdır.
ASKERLİK BORÇLANMASI VE DOĞUM BORÇLANMASI İLE ERKEN EMEKLİ OLMA
Erken emeklilik için mevcut emeklilik sisteminde çok sayıda kolaylık bulunuyor. Bunların en çok bilineni erkek çalışanlar için askerlik borçlanması ve kadın çalışanlar için ise doğum borçlanmasıdır. Bunları kullanan çalışanlar erken emekli olma imkanı bulabiliyorlar.
ERKEN EMEKLİ OLMA YOLU
Bağ-Kur çalışanlarını ilgilendiren erken emeklilik formülü sosyal güvenlik uzmanlarınca açıklandı. Uzmanların verdiği örneğe göre 1998 yılında Bağ-Kur üzerinden prim ödemeye başlayan bir çalışan 7285 prim günü elde ettikten sonra 13 Mart 2019'da SSK'ya geçiş yapar ve SSK'da 415 gün de toplam prim günü olur. Bu çalışan 845 gün daha prim ödeyerek SSK primlerini 1260 güne tamamladığında SSK'dan emekli olmak için bağlı olacağı şartlar belli olur.
Bu çalışanın emekli olması için 25 yıl sigortalılık süresi 5900 gün prim ödeme süresi ve 57 yaş şartlarıyla emekli olabiliyor.
Örnekte verilen çalışan 845 günlük prim süresini doldurduktan sonra daha çalışmasa dahi 57 yaşında emekli olabiliyor. Ancak askerlik borçlanması yapıldığı takdirde de 485 günlük bir borçlanmayla emeklilik yaşı 56'ya düşebiliyor.
Öte yandan askerlik borçlanmasının yanı sıra kadınlar için geçerli olan doğum borçlanması da erken emeklilik için imkan tanıyor. Her doğuma ayrı borçlanma yapılabiliyor ve erken emeklilik için yol açılıyor.
ENGELLİ DURUMU
Sağlık durumları elverişli olmayanlar için 2 türlü erken emeklilik imkanı bulunuyor. Malulen emeklilikte sigortalı olduktan sonra ortaya çıkan rahatsızlıklar geçerli sayılıyor. Çalışırken iş yapabilme gücünü en az yüzde 60 kaybedenler sağlık raporu alarak bu imkandan yararlanıp emekli olabiliyor. En az 10 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam olarak 1800 gün veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul olan sigortalılar için ise sigortalılık süresi aranmaksızın 1800 gün bildirmek şartıyla malulen emeklilik imkanı veriliyor.En az 10 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam olarak 1800 gün veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul olan sigortalılar için ise sigortalılık süresi aranmaksızın 1800 gün bildirmek şartıyla malulen emeklilik imkanı veriliyor.Engelli çalışanlar ise en az yüzde 40 engellilik ile vergi indirimi aldıklarında yaş şartına bakılmadan 15 yıl 3 bin 600 günden başlayarak işe giriş tarihlerine göre 18 yıl 4680 güne kadar süreyle emekli olabiliyor.
YIPRANMA HAKKI
Kanunun Fiili Hizmet Süresi Zammı diye tarif ettiği bu avantaj belli mesleklere uygulanıyor. Madenciler, gazeteciler, gemi adamları gibi mesleklerde çalışanlar sigortalılık sürelerine belli oranda gün eklenerek ve işe girişi geriye çekerek emeklilik imkanına kavuşuyor. Yani 1 yılda 12 ay çalışmış birisi 15 ay çalışmış gibi kabul ediliyor ve işe giriş tarihi de 3 ay geri çekiliyor.
KISA ÇALIŞMADA EMEKLİLİK PRİMİ YATMAZ
Soru: Kısa çalışma ödeneğinde emeklilik primi yatmıyor ama ilerleyen zamanlarda devlet kanun çıkarabilir mi? Yatmayan primler toplu ödenebilir mi?
Cevap: Kısa çalışma ödeneği alınan dönemlerde emeklilik primi yatmıyor. Ancak kısa çalışma döneminde çalışılan günlerin primi ödenir. Emeklilik için prim gün sayısı eksiği bulunmayan kişiler için bu durum sorun değil, ancak prim gün sayısı eksik olanlar için emeklilik süresini erteleyecektir. Bugün için devletin bu konuda düzenleme yapması gündemde değil.
Soru: Nisan 2019'da doğum yaparak gebelik iznine ayrıldım, sonrasında Ekim 2019'da analık sebebiyle 6 aylık ücretsiz izin kullandım. Ücretsiz izindeyken tekrar hamile kaldım. Nisan 2020'de işbaşı yapacaktım fakat işyeri pandemi sebebiyle kısa çalışmaya dahil olduğundan işbaşı yapamadım. 80 gün primim var, analık iş görmezlik ödeneğini hak edebiliyor muyum?
Cevap: Doğumun 32. haftasında hekimden istirahat raporu alınmış olması ve doğumdan önceki bir yıl içinde en az 90 gün prim ödenmiş olması gerekiyor. Bu durumda doğumdan önceki ilk 8 haftalık, doğumdan sonraki sürede ise ilk 8 haftalık çalışılmayan her gün için iş göremezlik ödeneği alınabilir. Sizin durumunuzda prim gün sayınız 80 gün. Bu sebeple analık iş göremezlik parası alamazsınız.
YAŞ TAHSİSİ İLE ERKEN EMEKLİ OLAMAZSINIZ
Soru: 1988'de staj sigortası ile ilk sigorta numaramı aldım. Sonra mahkeme kararı ile yaş tahsisi oldu ve doğum tarihim değişti. Askere gittim dönüşte ilk emeklilik primini içeren sigortalılık ile işime girmiş oldum. Sigortalılıkta benim doğum tarihi başlangıcım tam olarak nedir?
Cevap: Mevzuat gereği sigortalılık, dolayısıyla da emeklilik için ilk sigortalı olduğunuz tarih önemli. İşe giriş tarihinden sonra yapılan yaş düzeltmesi emeklilik sürenizi ve hesabınızı etkilemez. Bu kapsamda ilk işe giriş tarihinden sonra yapılan yaş düzeltmeleri nedeniyle erken emekli olunmaz. Ancak sizin durumunuzda staj sigorta başlangıcı sayılmıyor, çünkü staj döneminde emeklilik için prim yatmıyor. Dolayısıyla ilk işe girdiğiniz tarihten itibaren emeklilik hesabınızı yapacaksınız.