TES sistemi nedir? Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi'nde ise Devlet Katkısı devam ederken çalışandan olduğu gibi işverenden de kesinti yapılacak ve bu kesintiler senin hesabında aydan aya birikecek. Tamamlayıcı emeklilik modeliyle birlikte kıdem tazminatlarında yeni bir dönem başlayacak. Tartışmaya açılan modellerden biri yasalaşırsa çalışanın brüt ücretinin yüzde 3'ü her ay tamamlayıcı emeklilik hesabına aktarılacak.
YENİ SİSTEM NASIL İŞLEYECEK?
Kişilerin standart aldığı, kıdem tazminatı normal otuz iş günü üzerinden hesaplanarak kişilere verilmektedir. Yeni sistem içerisinde düzenlenen duruma göre ise kişiler otuz iş günü hak ettiği kıdem tazminatının ortalama 19 gününü standart kıdem tazminatı sisteminden alacak. Kalan 11 günlük kıdem tazminatı tutarı ise kişi adına açılmış özel Kıdem Tazminatı Fonu'nda tutulacak.
Bu sistem içerisinde kişiler 5.33 oranında eski kıdem tazminatı haklarına göre alım yapacak. Bu tutarın yüzde üçlük kısmı ise işveren tarafından çalışanın hesabına bireysel olarak aktarılacak. Bununla beraber kişiler 5.33 olarak toplamda on dokuz günlük tazminatını standart olarak alabilecek. Geriye kalan %3'lük tutar ise kişilerin adına ayrı bir fon hesabında eklenecek. Bu sayede kişiler herhangi bir şekilde hak kaybı yaşamadan rahat bir şekilde kıdem tazminatı almış olacak ve fon üzerinden gelecek olan kıdem tazminatı sayesinde standart hakkından daha fazlasını elde edebilecek.
TAMAMLAYICI EMEKLİLİK SİSTEMİ NEDİR?
Bu sistem, Bireysel Emeklilik Sistemi'nin yeniden yapılandırılmış halidir. Önceden Otomatik BES adı altında çalışanların Bireysel Emeklilik Sistemi'ne girmesi devlet tarafından destekleniyordu. Bu sistemde, çalışanın maaşının %3'ü oranında kesinti yapılıyordu ve Devlet Katkısı dışında işveren katkısı yoktu. Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi'nde ise Devlet Katkısı devam ederken çalışandan olduğu gibi işverenden de kesinti yapılacak ve bu kesintiler senin hesabında aydan aya birikecek.
4 AYAK ÜZERİNE OTURTULDU
Yasanın yürürlüğe girmesiyle bütün çalışanların geçmiş döneme yönelik kıdem hakları aynı şartlara tabi olarak korunacak. Hazine ve Maliye Bakanlığı, sistemi "Güvence, hakkaniyet, şeffaflık, sürdürülebilirlik" olmak üzere 4 ayak üzerine oturttu. Yeni modelde, "on gelirlerinin işletilmesi, işverenin devlet desteğiyle emeklilik finansmanına dâhil edilmesi, tamamlayıcı emeklilik, çalışanların korunması" esas alınıyor.
60 YAŞI TAMAMLAYANA EMEKLİLİK
Sabah'tan Hazal Ateş'in haberine göre, katılımcı, 60 yaşını tamamladıktan sonra emekli olmaya hak kazanacak. Talepte bulunanlara emeklilik hesabındaki birikimlerinin yüzde 25'ini geçmemek üzere defaaten ödeme yapılabilecek. Ödeme oranı toplamı (emeklilik ve kısmi çıkış toplamı) yüzde 30'u geçemeyecek. Kalan tutar aylık olarak ödenecek. Emekliliğe hak kazanan katılımcıya, bireysel TES hesabındaki birikimlerin, programlı geri ödeme veya yapılacak yıllık gelir sigortası sözleşmesi kapsamında ödenmesi esas olacak.
566 LİRALIK İLAVE GELİR
Asgari ücretli bir çalışan 25 yıl sistemde kalırsa emekli maaşına, TES sayesinde bugüne göre 300 ile 566 lira arasında ilave maaş alabilecek. Çalışanın kendi katkısı her durumda bireysel fon hesabında birikecek. TES sigorta hesabına aktarılacak tutar, varsa hukuki süreç kesinleşinceye kadar çalışanın hesabında blokeli olarak bekletilecek. Yeni sistemde de SGK'ya bağlı olarak prim ve yaş şartı ile emekli olunacak. BES'teki haklar arzu edilirse tamamlayıcı emekliliğe dâhil edilecek, isteyen asgari miktarın üzerinde fona katkı yaparak birikimini artırabilecek. TES'e işe yeni girenler girecek, emekliliğine uzun süre kalanlara tercih hakkı sunulacak. Yüzde 50'si TES sigorta hesabına aktarılacak, yüzde 50'si çalışanın hesabında tutulacak.
TAMAMLAYICI EMEKLİLİK NASIL OLACAK?
- 2017'de başlayan otomatik bireysel emeklilik sistemi, TES haline gelecek.- Çalışanların tamamı zorunlu olarak TES'e dahil edilecek.- Hem çalışanın maaşından kesinti olacak hem işveren hem de devlet katkı sağlayacak.- İşverenin mevcut yükünü arttırmayacak bir katkı formülü kurgulanacak. İşsizlik fonundan katkı yapılması da masadaki seçeneklerden biri.- TES için az maaş alandan az, maaşı yüksek olandan daha yüksek kesinti yapılacak.- Her çalışanın bir TES hesabı olacak ve tüm kesintiler bu hesapta birikecek.- Tıpkı kıdem de olduğu gibi çalışan istediği zaman TES'ten çıkamayacak. Kademeli çıkış hakkı tanınabilir. Çalışan, emekliliği geldiğinde sistemden çıkabilecek.
TES KİMLERİ KAPSAYACAK?
Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) sosyal tarafların mutabakatı ile kurulacak bir sistem olacak. Yeni işe girip, emekliliği uzun olanlar TES'E ve fonlu sisteme dahil edilecek. Yaş sınırının üstünde olanlar ile emekliliğine az kalan çalışanlar ise TES'e dahil edilmeyecek.
TES NE ZAMAN YÜRÜRLÜĞE GİRECEK?
25 yaş altı ve 50 yaş üstünün kolay bir şekilde istihdam edilmesi için çalışma başlatılacağını belirten Erdoğan, "Tesis edilecek karma model ile işçilerin kazanılmış hakları korunacak. İlave destek de sağlayacağız. Çalışanlarımız emeklilikte daha da rahat edecek. Devlet bu konuda elini taşın altına koyacak. İstihdam kalkanını sürekli hale getirmeyi hedefliyoruz. Uzun vadeli kaynak sağlayacak bir sistem kuracağız. Tamamlayıcı emeklilik sistemini de inşallah 2022'de yürürlüğe koyacağız" ifadelerini kullandı.Erdoğan, "Üretim, ticaret ve lojistik avantajlarımızla salgın sonrasında dünya ekonomisindeki yerimizi daha da güçlendireceğiz. İstihdam Kalkanı Paketi'ni dönem projesi olarak görmüyor, istihdamı destekleyecek kalıcı atılımın ateşleyicisine dönüştürmek istiyoruz. Enflasyonun, hedeflediğimiz seviyelere inmesini sağlayarak bu olumlu süreci desteklemekte kararlıyız. Türkiye, döviz kuru gelişmeleri bakımından diğer ülkelere kıyasla şu anda iyi bir durumdadır. Amacımız 2020'de yüzde 8,5 olarak belirlenen enflasyonu kademe kademe düşürerek 2021'de yüzde 6'ya, 2022'de yüzde 5'in altına indirmektir" diye konuştu.
KİŞİYE ÖZEL KIDEM TAZMİNATI FONU
Yeni sistemle birlikte kişiye özel kıdem tazminatı fonu kurulması öngörülüyor. Kıdem tazminatı fonuyla yurt içi tasarruflar artırılması amaçlanırken kişinin gelirinin de artırılması planlanıyor.
EMEKLİLİKTE ÇİFT MAAŞ İMKANI
Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi sayesinde çalışanlar emeklilik döneminde iki maaş birden alma imkanına sahip olacak. Çalışırken iki ayrı sisteme prim yatırarak çifte emeklilik yaşayacak. Kıdem tazminatı fonu uygulamasına 1 Ocak 2022 tarihinde geçilmesi planlanıyor.
PRİM ÖDEMESİ NASIL OLACAK?
Tamamlayıcı emeklilik sistemine işveren devlet ve çalışan prim ödeyecek. İşveren her ay çalıştırdığı her işçi için yüzde 3 prim ödeyecek. Devlet katkısı asgari ücretin yüzde 1'i oranında olacak. Çalışan katkısı ise asgari ücret üzerinden yüzde 0.5, asgari ücretin üstü ila asgari ücretin 2.5 katı arası için yüzde 1.5, asgari ücretin 2.5 katı ve üzeri için ise yüzde 2.5 oranında olacak. Bu şekilde ödenecek primlere ilave olarak devlet asgari ücretli bir çalışan için çalışan katkı payını aşmayacak şekilde damga vergisi indirimi sağlayacak. Bunun yanında çalışan katkı payını artıran kişiler için gelir vergisi muafiyeti sağlanacak. Bu sayede sistemde daha çok tasarruf yapan kişiye devlet desteği de daha yüksek oranda sağlanmış olacak.
İŞTEN ÇIKARTILMADA NE OLACAK?
Tamamlayıcı emeklilik sisteminde yer alan çalışan çalıştığı iş yerinden bir yıldan önce ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık nedeniyle işten çıkartılırsa bu iş yerindeki işvereni tarafından ödenen primleri ve bu döneme ait devlet katkısını alamayacak. Aynı şekilde bir yıldan önce istifa ederek iş yerinden ayrılan işçi de bu tutarları alamayacak. Ancak bir yıldan sonra ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık nedeniyle işten çıkartılan işçi işveren ve devlet payının yüzde 50'sini alabilecek. Bir yıldan sonra istifa ederek işten ayrılan işçi için ise hiçbir kayıp olmayacak. İşçi her durumda kendi ödediği primlerden kayıp yaşamayacak.
ÇALIŞAN FONDAKİ PARASINI NASIL ALACAK?
Milliyet'ten Cem Kılıç'ın aktardığı bilgilere göre, TES'de çalışanın hesabında biriken tutar, 60 yaşın tamamlanması halinde kendisine ödenecek. Fondaki tutarın yüzde 25'i 60 yaşın tamamlanması halinde tek seferde ödenecek. Kalan tutar ise aylık olarak ödenecek. Aylık ödenecek tutarlar programlı geri ödeme veya yıllık gelir sigortası ile ödeme yapılacak. Bunun dışında sistemden ilk kez konut alınırsa, evlilik, (bir seferlik), ağır hastalık, işsizlik hali (bir sefere mahsus, fesih sebebi önemli değil) durumlarında TES'te bulunan tutarın yüzde 10'unu kadar para alınabilecek. İki sebep aynı anda gerçekleşirse ödeme tutarı yüzde 20'ye çıkabilecek.
İŞVEREN KATKISI
Yeni modelde, yüzde 5,33 kıdem hakkı eski kıdem tazminatı hükümlerine uygun olarak korunurken yüzde 3 işveren katkısı çalışanın bireysel fon hesabına aylık olarak yatırılacak. Böylece çalışan, sözleşmesi kıdem tazminatını hak edecek şekilde sonlandırılmış ise yüzde 5,33 (19 gün) kıdem tazminatını alacak, yüzde 3'lük prim de fon hesabında tutulacak. Bir çalışanın iş veya hizmet sözleşmesi, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebeplerle sona ererse çalışılan iş yerindeki süreler için işveren katkı payı ile devlet katkısı toplamının yüzde 50'si TES sigorta hesabına aktarılacak, yüzde 50'si çalışanın hesabında kazanılmış hak olarak tutulacak. Çalışan istifa ettiğinde bireysel fon hesabındaki tutarlar kazanılmış hak olarak kendisinde kalacak. İş veya hizmet sözleşmesi 1 yıldan daha az sürede ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebeplerle veya istifa yoluyla sona ermişse çalışanın işveren katkı payı ile devlet katkısı toplamının yüzde 50'si TES sigorta hesabına aktarılacak. Her ne durumda olursa olsun çalışanın kendi katkısı bireysel fon hesabında birikecek. TES sigorta hesabına aktarılacak tutar, varsa hukuki süreç kesinleşinceye kadar çalışanın hesabında blokeli olarak bekletilecek.
ÇEKİM YAPMA İMKANI
60 yaşını doldurmamış katılımcılara, ilk konut edinimi, evlilik (bir kereye mahsus), ağır hastalık ve işsiz kalınması (bir defaya mahsus/sözleşmenin nasıl sona erdiği önemli olmayacak) sebeplerinden her biri için başvuru tarihi itibarıyla bireysel TES hesabında bulunan birikim tutarının yüzde 10'unu (ödeme oranı) geçmemek üzere talebi halinde defaten ödeme yapılabilecek. Çoklu yararlanma halinde kısmi çıkış ödeme oranlarının toplamı yüzde 20'yi geçemeyecek.Katılımcı, 60 yaşını tamamladıktan sonra emekli olmaya hak kazanacak. Talepte bulunanlara emeklilik hesabındaki birikimlerinin yüzde 25'ini geçmemek üzere defaten ödeme yapılabilecek. Ödeme oranı toplamı (emeklilik ve kısmi çıkış toplamı) yüzde 30'u geçemeyecek. Kalan tutar aylık olarak ödenecek. Emekliliğe hak kazanan katılımcıya, bireysel TES hesabındaki birikimlerin, programlı geri ödeme veya yapılacak yıllık gelir sigortası sözleşmesi kapsamında ödenmesi esas olacak. Asgari ücretli bir çalışan 25 yıl sistemde kalırsa emekli maaşına, TES sayesinde bugüne göre 300 ile 566 lira arasında ilave maaş alabilecek.
EMEKLİLİĞİ YAKIN OLAN GEÇECEK Mİ?
Emekliliği yakın olanlar yeni sisteme girmeyecek. 1 Ocak 2022'de işe yeni girenler TES'e girecek. Emekliliğine uzun süre olanlara da tercih hakkı verilecek. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, "Emeklilikte birinci basamak Sosyal Güvenlik Kurumu'nca sağlanıyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile çalıştığımız ikinci ve üçüncü basamak emeklilik sistemlerini etkinleştiriyoruz. Temel hedef emekli olunduğunda daha iyi gelir seviyesi sağlamak. Kazanılmış haklar korunacak. Yeni sisteme bir aktarım söz konusu olmayacak" vurgusu yaptı.
