NE KADAR OLACAK?
Şuanda marketlerde 5 litrelik ayçiçek yağının fiyatı 60 ile 80 lira arasında değişiyor. Ucuza satılacak yağın ne kadar olacağı ise henüz bilinmiyor.
AYÇİÇEK YAĞININ FİYATI NEDEN ARTTI?
Ayçiçek yağında son 3 aydaki fiyat artışı yüzde 40'ı buldu. 5 litrelik yağın fiyatı 80 liraya yaklaşmış durumda. Bu fiyat artışının arkasında küçük çiftçiliği tasfiye ederek ülkeyi küresel şirketlerin pazarına dönüştüren tarım politikaları ile halkın ayçiçek yağından başka yağ tüketemeyecek durumda olması yatıyor.
ÜRETİM EN AZ YÜZDE 20 AZALDI
Ayçiçeği üretimi ile ilgili farklı veriler var. Tarım ve Orman Bakanlığı ile Türkiye İstatistik Kurumu'nun açıkladığı üretim verileri ile Trakya Birlik ve diğer kurumların verileri arasında da önemli farklılıklar var. Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği, Trakya Birlik gibi sektörün önemli kuruluşları ayçiçeği tohumu üretiminin 2019 yılında 1 milyon 450 – 1 milyon 500 bin ton olduğunu kabul ediyor. Türkiye İstatistik Kurumu ile Tarım Bakanlığına göre ise yağlık ayçiçeği üretimi 1 milyon 915 bin ton. Tarım Bakanlığı çiftçinin prim dosyalarındaki beyan edilen alanı ortalama verimle çarparak üretim verisini buluyor. Oysa fiili olarak üretim çok daha düşük. Bu yıl üretimin yüzde 20 azaldığı ve Trakya Birlik'e göre ülke genelindeki yağlık ayçiçeği üretimi en fazla 1 milyon 250 bin ton olacak. Fiyat artışının önemli nedenlerinden birisi üretimdeki bu düşüş olduğu ifade ediliyor.
FİYAT 1 AYDA TON BAŞINA 1000 LİRA ARTTI
Bu sezon ayçiçeği alım fiyatını ilk açıklayan Konya Şeker oldu. Konya Şeker'den 22 Ağustos'ta yapılan yazılı açıklamada, yüzde 8 nem ve yüzde 40 yağ oranı içeren ayçiçeği için üreticiye ton başına 3 bin 150 lira, yüzde 44 yağ oranlı ayçiçeği için ton başına 3 bin 304 lira ve yüzde 50 yağ oranı ayçiçeği için ton başına 3 bin 536 lira ödeme yapılacağı ilan edildi.
Bu açıklamadan 2 gün sonra 24 Ağustosta Trakya Birlik avans alım fiyatı olarak yüzde 40 yağ oranı için ton başına 3 bin 240 lira, yüzde 44 yağ oranı için 3 bin 434 lira 40 kuruş ve yüzde 50 yağlı ürün için 3 bin 726 lira olarak açıkladı.
Karadeniz Yağlı Tohumlar Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (KaradenizBirlik) ise, 2020 ürünü yüzde 40 yağ oranı ayçiçeğini ton başına 3 bin 200 liradan alacağını duyurdu.
Serbest piyasada ayçiçeği alım fiyatının her gün artış kaydetmesi üzerine Konya Şeker,Trakya Birlik, Karadeniz Birlik ve özel yağ firmaları açıkladıkları fiyatları bir hafta geçmeden revize etti. Konya Şeker, yüzde 40 yağ oranı ayçiçeği alım fiyatını ton başına 425 artışla 3 bin 575 liraya çıkardı. Yüzde 44 yağ oranlı ürün fiyatını ton başına 486 lira artışla 3 bin 790 liraya ve yüzde 50 yağ oranı olan ayçiçeği alım fiyatını da ton başına 575 lira artırarak tonunu 4 bin 111 liraya çıkardı.
Trakya Birlik ise, yüzde 40 yağ oranı olan ayçiçeğinin ton fiyatını 310 lira artırarak 3 bin 550 liraya, yüzde 44 yağ oranlı üründe ton başına 329 lira artışla 3 bin 763 liraya ve yüzde 50 yağ oranlı ayçiçeği alım fiyatını ise ton başına 357 lira artırarak 4 bin 83 liraya yükseltti.
Karadeniz Birlik ton başına belirlediği 3 bin 200 liralık ön alım fiyatını 3 bin 500 liraya çıkardı.
Serbest piyasada ayçiçeği tohumu yağ oranına göre 3 bin 500 lira ile 4 bin 150 liradan alıcı buluyor.
TEK ÇÖZÜM; ÜRETİMİ ARTIRMAK
İpsala Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Girgin, ayçiçeği fiyatlarındaki artışın hem dış piyasadaki gelişmelerden hem de içerideki üretim düşüşünden kaynaklandığını belirterek şunları söyledi: " Fiyat odaklı bir tartışma yerine Türkiye'nin üretimi artıracak önlemler alması gerekir. Bunun için atılacak ilk adım sulama yatırımlarının tamamlanmasıdır. Bizim bölgemizde yüzde 70'i tamamlanmış Hamzadere Barajı su tutuyor. Suyu tarlaya götürecek yatırımlar 150 milyon lira bir bütçe ile tamamlansa 330 bin dönüm sulamaya açılacak. Çakmak Barajı tamamlansa 550 bin dönüm sulamaya açılacak. Şu anda 70-10 kilo alınan yerde 300-500 kilo alınacak. Bir ürün yerine 3 ürün ekilecek. Bu yatırımları tamamlayarak üretimi artırmak zorundayız.Tek çare budur."
Özetle, ayçiçeği tohumunda, ham yağda dışa bağımlı olan Türkiye, fiyatları kontrol edemiyor. Çiftçi uzun zamandır para kazanamadığı ayçiçeğinden bu yıl para kazanabilir. Ancak, yapılacak yanlış bir müdahale gelecek yıl için üretimi artırma beklentisi suya düşer. Hem üreticiyi hem de tüketiciyi koruyacak bir politikanın uygulanması gerekir. Bunun için destekleme primi, mazot ve diğer desteklerin artırılması gerekiyor. Asıl çözüm ise sulama yatırımlarının tamamlanarak çiftçinin veriminin ve üretimin artırılmasıdır.
