12 ÇEYREK KESİNTİSİZ BÜYÜME: BEKLENTİLER AŞILDI
Böylece Türkiye ekonomisi Kovid-19 salgını tedbirlerinin uygulandığı 2020 yılının ikinci çeyreğinden sonra üst üste 12 çeyrek büyümüş oldu. AA Finans Büyüme Beklenti Anketi'ne katılan ekonomistler, bu yılın ikinci çeyreğinde Türkiye ekonomisinin yüzde 3,32 büyüyeceğini öngörmüştü.
Türkiye ekonomisinin 2020 yılından bu yana büyüme hızı yıllar ve çeyrekler itibarıyla şöyle:
Yıllar |
1.Çeyrek |
2. Çeyrek |
3. Çeyrek |
4. Çeyrek |
Yıllık |
2020 |
4,3 |
-10,4 |
6,4 |
6,3 |
1,9 |
2021 |
7,5 |
22,3 |
8 |
9,7 |
11,4 |
2022 |
7,8 |
7,6 |
4,1 |
3,3 |
5,5 |
2023 |
3,9 |
3,8 |
|
|
|
Yerleşik hane halklarının tüketim harcamaları, bu yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 15,6 yükseldi.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), yılın ikinci çeyreğine ilişkin gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) verilerini açıkladı.
Buna göre, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, bir önceki çeyreğe kıyasla yüzde 3,5 arttı. Takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, ikinci çeyrekte geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 5 artış gösterdi.
Yerleşik hane halklarının tüketim harcamaları, yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 15,6 yükseldi. Devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 5,3, gayrisafi sabit sermaye oluşumu yüzde 5,1 artış kaydetti.
Mal ve hizmet ithalatı, yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 20,3 artarken ihracatı yüzde 9 azaldı.
İŞ GÜCÜ ÖDEMELERİNDE YÜZDE 116,3 ARTIŞ
İş gücü ödemelerinde ikinci çeyrekte yıllık bazda yüzde 116,3, net işletme artığı/karma gelir yüzde 31 artış gösterdi.
İş gücü ödemelerinin cari fiyatlarla gayrisafi katma değer içindeki payı geçen yılın ikinci çeyreğinde yüzde 25,3 iken bu oran 2023'te yüzde 34,3 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin payı ise yüzde 53,3 iken yüzde 43,8 oldu.
TABLOLAR
Yıl |
Cari fiyatlarla GSYH |
Cari fiyatlarla GSYH |
GSYH Zincirlenmiş Hacim |
Değişim oranı |
|
(milyon lira) |
(milyon dolar) |
Endeksi(2009=100) |
(yüzde) |
2021 1. Çeyrek |
1.396.396 |
189.427 |
173,3 |
7,5 |
2021 2. Çeyrek |
1.594.424 |
190.192 |
187,3 |
22,3 |
2021 3. Çeyrek |
1.933.705 |
227.704 |
214,9 |
8 |
2021 4. Çeyrek |
2.331.616 |
200.601 |
223,7 |
9,7 |
2021 Yıllık |
7.256.142 |
807.924 |
199,8 |
11,4 |
2022 1. Çeyrek |
2.519.789 |
181.490 |
186,9 |
5,5 |
2022 2. Çeyrek |
3.424.670 |
219.665 |
201,6 |
7,8 |
2022 3. Çeyrek |
4.273.138 |
242.416 |
223,8 |
7,6 |
2022 4. Çeyrek |
4.794.179 |
262.243 |
231,2 |
4,1 |
2022 Yıllık |
15.011.776 |
905.814 |
210,9 |
5,5 |
2023 1. Çeyrek |
4.642.499 |
246.032 |
194,2 |
3,9 |
2023 2. Çeyrek |
5.502.192 |
271.468 |
209,3 |
3,8 |
SEKTÖRLER
TÜİK verilerine göre, GSYH iktisadi faaliyet kollarına göre zincirlenmiş hacim endeksi değişim oranı (yüzde) şöyle:
|
2022 2. çeyrek |
2023 2. çeyrek |
Tarım, ormancılık ve balıkçılık |
0,2 |
1,2 |
Sanayi |
5,8 |
-2,6 |
İmalat sanayisi |
8,7 |
-1,9 |
İnşaat |
-9,9 |
6,2 |
Hizmetler |
18,8 |
6,4 |
Bilgi ve iletişim |
3,8 |
1,3 |
Finans ve sigorta faaliyetleri |
25,4 |
4,9 |
Gayrimenkul faaliyetleri |
6,6 |
3,2 |
Mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri |
13,2 |
-1,2 |
Kamu yönetimi, eğitim ve sosyal hizmet faaliyetleri |
1,3 |
5,1 |
Diğer hizmet faaliyetleri |
7,5 |
6,6 |
Sektörler toplamı |
8,6 |
2,3 |
Vergi-sübvansiyon |
-1 |
17,9 |
Gayrisafi yurt içi hasıla (Alıcı fiyatlarıyla) |
7,6 |
3,8 |
TÜRKİYE, OECD'NİN EN HIZLI BÜYÜYEN İKİNCİ ÜLKESİ OLDU
Türkiye, yılın ikinci çeyreğinde kaydettiği yüzde 3,8'lik büyümeyle Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ülkeleri içinde en yüksek oranda büyüyen ikinci, G20 ülkeleri arasında da üçüncü ülke olmayı başardı.
OECD ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinden yapılan derlemeye göre, Türkiye, bu yılın nisan-haziran döneminde sergilediği performansla ekonomik büyümesini 12'inci çeyreğe taşıdı.
OECD ülkeleri arasında Kosta Rika, bu yılın nisan-haziran döneminde geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 5,1 büyümeyle ilk sırada yer aldı. Bu ülkeyi yüzde 3,8 ile Türkiye, yüzde 3,5 ile Meksika izledi.
OECD ülke ekonomilerinin ikinci çeyrekte ortalama büyümesi yüzde 1,5 olarak tahmin edildi. Söz konusu dönemde ekonomik büyüme Avrupa Birliği'nde (AB) yüzde 0,5 oldu.
OECD'de verisi açıklanan ülkeler arasında Estonya'nın yüzde eksi 3 ile ekonomisi en çok küçülen ülke olduğu görüldü. Bu ülkeyi eksi yüzde 2,3 ile Macaristan, eksi yüzde 2,2 ile İsveç takip etti.
TÜRKİYE, G20 ÜLKELERİ ARASINDA DA İLK 3'TE YER ALDI
İkinci çeyrek büyüme verisi açıklanan G20 ülkeleri içinde de büyüme oranı en yüksek ülke yüzde 6,3 ile Çin olarak kayıtlara geçti. Bu ülkeyi yüzde 4,9 ile Endonezya, yüzde 3,8 ile Türkiye ve yüzde 3,5 ile Meksika takip etti.
AB ülkelerinin büyüme oranlarına bakıldığında ise İrlanda ilk sırada yer alırken, Türkiye ve Portekiz sırasıyla bu ülkeyi izlediler.
BU YIL İÇİN YÜZDE 3 DÜZEYİNDE OLAN BÜYÜME BEKLENTİMİZİ KORUYORUZ"
AA Finans Analisti ve Ekonomist Haluk Bürümcekçi, bu yılın ilk yarısında, şubat ayındaki depreme karşın, milli gelirin yüzde 3,9 artış kaydettiğini, ana sürükleyicinin de önceki yıla benzer şekilde iç talep olduğunu söyledi.
İkinci yarıda ise özellikle temmuz sonrası büyüme eğiliminin imalat sektörleri kaynaklı yavaşladığına yönelik sinyallerin güçlendiğini ifade eden Bürümcekçi, İmalat Sanayi Satınalma Yöneticileri Endeksinin (PMI) bu yıl ilk kez eşik değerin altına indiğini, başta reel kesim ve tüketici güveni olmak üzere, tüm sektörel güven endekslerinde düşüşler kaydedildiğini bildirdi.
Bürümcekci, bu gelişmede, küresel aktivitede devam eden yavaşlamanın imalat sektörü üzerindeki etkilerinin yanı sıra vergi artışlarının, tüketici kredileri ve kredi kartlarına yönelik yeni makro ihtiyati önlemlerin ve kredi faizlerindeki yükselişin getirdiği kredi büyümesindeki yavaşlamanın yurt içi talebi dizginleyebileceği beklentisinin etkili olduğunu belirtti.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) son faiz kararı sonrasında mevduat ve kredi faizlerinin birlikte yükselerek finansal koşulları belirgin sıkılaştırmasının da söz konusu olabileceğini dile getiren Bürümcekci, şunları kaydetti:
"Ancak, bu etkilerin ne derinlikte bir yavaşlama getireceğini kestirmek için henüz erken olduğunu düşünüyoruz. Enflasyonist baskıların ve kur artışlarının talebi öne çekmesi ve gelecek yıl ilk çeyrekte gerçekleşecek yerel seçimler, büyümede net bir görüntü elde edilmesini zorlaştırıyor. Bu doğrultuda, bu yıl için yüzde 3 düzeyinde olan büyüme beklentimizi koruyoruz."
"İNŞAAT SEKTÖRÜ ARALIKSIZ ŞEKİLDE BÜYÜMEYE KATKI SAĞLAYACAK"
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sefer Şener de iktisadi faaliyet kolları açısından bakıldığında hizmet sektörünün ortalamanın oldukça üzerinde artmasının gelecek beklentisi açısından pozitif değerlendirilebileceğini söyledi.
Şener, "Diğer taraftan özellikle kentsel dönüşümle birlikte ve deprem sonrasında yeniden konut faaliyetlerinin başlamasıyla inşaat sektörünün de yüzde 6,2 ile ortalamanın üzerinde büyümesi önümüzdeki dönem içerisinde inşaat sektörünün aralıksız şekilde büyümeye katkı sağlayacağını göstermektedir." dedi.
Hizmet, inşaat ve finans sektörleri ile sigortacılık faaliyetlerinin büyümeye devam etmesiyle yıllık bazda büyümeye daha pozitif bakılabileceğine dikkati çeken Şener, "Büyüme, Avrupa ve ABD ile kıyaslandığında ciddi anlamda pozitif olmasına karşın büyümenin itici gücünden olan sanayi sektörünün son 2 çeyrektir daralıyor olması önümüzdeki dönemde özellikle selektif kredi yöntemiyle sanayi sektörüne daha ciddi teşviklerin verilmesini gerekli kılmaktadır.'' dedi.
Bu açıdan bakıldığında Türkiye İhracatçılar Meclisiyle (TİM) bankalar arasındaki ihracata dönük kredi anlaşmalarının öneminin daha da artacağını vurgulayan Şener, sanayi dışında bütün iktisadi faaliyet kollarının hala pozitif yönde olmasının büyümenin önümüzdeki dönemde etkili şekilde devam edeceğini gösterdiğini dile getirdi.
Şener, cari fiyatlarla GSYH'nin ikinci çeyrekte 271 milyar 468 milyon dolara ulaştığını belirterek, son 2 çeyrekte de cari anlamda büyüme yakalanması durumunda cari fiyatlarla GSYH'nin bu yıl içerisinde 1 trilyon doları aşabileceğini vurguladı.
2023 ikinci çeyreği itibarıyla zincirlenmiş hacim endeksi olarak hane halkı nihai tüketim harcamalarının yüzde 15,6 arttığını belirten Şener, hane halkı tüketim harcamalarının bu denli büyüyor olması ve büyümeye 10 puanlık bir katkı sağlamasının hala iç piyasadaki talebin tüketim anlamında oldukça canlı olduğunu gösterdiğini ifade etti.
Gayrisafi sabit sermaye oluşumuyla ilgili yüzde 5,1'lik artışın da önemli bir kriter olduğunu dile getiren Şener, bunun üretimin ve istihdamın devam edeceğinin göstergesi olduğunu kaydetti.
Şener, "Üretimi ve ihracatı artıracak, tüketimi kısacak makro ihtiyati tedbirler ve yapısal düzenlemeler zaman kaybetmeden uygulamaya başlanmalıdır." değerlendirmesinde bulundu.
OECD verilerine göre bazı ülke ve ülke gruplarının açıklanan 2023 yılı ikinci çeyrek büyüme oranları şöyle (* geçici veri tahmin) :
Ülkeler |
Yüzde |
Çin |
6,3 |
Kosta Rika |
5,1 |
Endonezya |
4,9 |
Türkiye |
3,8 |
Meksika |
3,5 |
İsrail |
3,0 |
İrlanda* |
2,8 |
ABD |
2,6 |
Portekiz |
2,3 |
Japonya |
2,1 |
İspanya* |
1,8 |
Slovenya |
1,6 |
Kanada |
1,6 |
Norveç |
1,5 |
OECD Toplam |
1,5 |
Slovakya |
1,3 |
Danimarka |
1,2 |
Belçika |
0,9 |
Fransa |
0,9 |
Litvanya |
0,9 |
Güney Kore |
0,8 |
İtalya |
0,6 |
Avrupa Birliği |
0,5 |
Finlandiya* |
0,4 |
Birleşik Krallık |
0,4 |
Kolombiya |
0,3 |
Hollanda* |
-0,1 |
Almanya* |
-0,1 |
Avusturya |
-0,3 |
Letonya |
-0,5 |
Çekya* |
-0,6 |
Şili |
-1,1 |
Polonya |
-1,3 |
İsveç |
-2,2 |
Macaristan |
-2,3 |
Estonya |
-3,0 |
TOPLUMUN TÜM KESİMLERİ TARAFINDAN ADİL PAYLAŞILMASI ÖNCELİĞİMİZDİR
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yüzde 3,8'lik ikinci çeyrek büyüme rakamına ilişkin yaptığı değerlendirmede, "Sıkı küresel finansal koşullar ve geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 1,8 daralan küresel ticarete rağmen deprem felaketinin ekonomik etkilerini telafi etmeye çalıştığımız yılın ikinci çeyreğinde ekonomimiz güçlü büyüme performansına devam etmiştir." ifadesini kullandı.
Şimşek, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Türkiye'nin ikinci çeyrek büyüme rakamlarına ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
TÜİK tarafından bugün açıklanan Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) verilerine göre, Türkiye ekonomisi, 2023 yılının ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3,8 büyüdü.
Bakan Şimşek, mevsimsel düzeltilmiş GSYH büyümesinin bir önceki çeyreğe göre yüzde 3,5 olduğunu belirterek, "Sıkı küresel finansal koşullar ve geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 1,8 daralan küresel ticarete rağmen deprem felaketinin ekonomik etkilerini telafi etmeye çalıştığımız yılın ikinci çeyreğinde ekonomimiz güçlü büyüme performansına devam etmiştir." değerlendirmesinde bulundu.
Şimşek, küresel aktivitedeki zayıflamayla reel ihracatta düşüş devam ederken, güçlü iç talebe bağlı olarak ithalatın artışını sürdürdüğünü, böylece net dış talebin büyümeyi sınırlandırdığını bildirdi.
Öte yandan ekonominin üretken kapasitesinin artırılması açısından önem arz eden yatırım harcamalarının yüzde 5,1 arttığına dikkati çeken Şimşek, büyümenin, güçlü olmasının yanı sıra, aynı zamanda dengeli, sürdürülebilir ve kapsayıcı olmasını hedeflediklerini aktardı.
REFAH ARTIŞI TOPLUMUN TÜM KESİMLERİNE ADİL PAYLAŞILACAK
Şimşek, iç ve dış talep dengesinin yeniden tesisi için tedbirler almaya ve uygulamaya devam ettiklerini belirterek, şunları kaydetti:
"Kaynakların tüketimden çok yatırım, istihdam, üretim ve ihracata aktarılmasını önceliklendiriyoruz. Bu tedbirler neticesinde ekonomimizin dış şoklara karşı kırılganlığını azaltmayı hedefliyoruz. Şeffaf, tutarlı ve uluslararası normlara uygun politikalar sayesinde güvenin temin edilmesi ile öngörülebilirlik artırılacaktır. Öngörülebilirlik, sürdürülebilir büyümenin sağlanması için gereken yatırım ve istihdam artışında kritik önem taşımaktadır. Uyguladığımız politikaların makro finansal istikrar üzerindeki olumlu etkilerini görmeye başladık. Bu etkilerin kalıcı olması ve istikrarın sağlanması için gereken adımları atmaya devam edeceğiz. Dengeli ve sürdürülebilir büyüme ile sağlanacak refah artışının toplumun tüm kesimleri tarafından adil paylaşılması önceliğimizdir."