Türk askeri barış operasyonu bundan tam 47 yıl önce yaşanmış 4 hafta ve 1 gün sürmüştür. Peki, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ne zaman kuruldu? Tarihteki dönüm noktalarından biri olan TSK'nin gerçekleştirdiği Kıbrıs Barış Harekatı ile ilgili tüm bilgileri haberimizde derledik.
KIBRIS BARIŞ HAREKATI KAÇINCI YILI?
20 Temmuz 1974'te gerçekleşen harekatın bu yıl 49. yıldönümü. 2024 yılında ise büyük harekatın 50. yılı kutlanacak.
KIBRIS BARIŞ HAREKATI NEDİR, NE ZAMAN OLDU?
Kıbrıs Harekâtı 20 Temmuz 1974'te Başbakan Bülent Ecevit'in emriyle Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Kıbrıs'ta başlattığı askerî harekât olarak kayıtlara geçmişti. Harekatlar Kuzey Lefkoşa da dâhil olmak üzere- adanın yüzde 37'sinin Türk kontrolüne geçmesiyle sonuçlandı. 140 bin ila 200 bin Rum, adanın kuzeyinden; 42 bin ila 65 bin Türk, adanın güneyinden göçmen oldu. Avrupa Konseyi Parlamentler Meclisi, 29 Temmuz 1974 tarihli 573 sayılı kararında birinci harekâtın uluslararası antlaşmalar çerçevesinde gerçekleştiğini belirtti. Birinci harekât antlaşmalar çerçevesinde yasal bir müdahale olarak değerlendirildi.
Dönemin Başbakanı Bülent Ecevit, 20 Temmuz 1974 sabahı saat 06.10'da şu açıklamayı yaptı: "Türk Silahlı Kuvvetlerinin Kıbrıs'a indirme ve çıkarma hareketi başlamış bulunuyor. Allah; milletimize, bütün Kıbrıslılara ve insanlığa hayırlı etsin. Bu şekilde insanlığa ve barışa büyük bir hizmette bulunmuş olacağımıza inanıyoruz. Öyle umarım ki kuvvetlerimize ateş açılmaz ve kanlı bir çatışmaya yol açılmaz. Biz aslında savaş için değil, barış için ve yalnız Türklere değil, Rumlara da barış getirmek için adaya gidiyoruz."
20 Temmuz 1974 sabahı Türk ordusu, adaya saat 06.05'ten itibaren havadan indirme ve denizden çıkarma yapmaya başladı. Kıbrıs'a ayak basan ilk Türk askerleri, paraşütçülerdi. Hava İndirme Tugayının 1. Paraşüt Taburu, Pınarbaşı'na; 2. Paraşüt Taburu ise Gönyeli'ye indi. İlk taburlar inerken ciddi bir ateşle karşılaşmadılar. Denizden çıkarma, Deniz Piyade Tugayına bağlı askerlerce Karaoğlanoğlu (Pentemili) Plajı'na yapıldı. Çıkarma harekâtı başlamadan önce Pladini Plajı'nın ilerisindeki dağlarda önceden belirlenen hedefler Türk jet uçakları tarafından bombalandı. İlk çıkarma aracı saat 08.50'de sahile kapak attı. Saat 11.15'te 3. Paraşüt Taburu, Pınarbaşı'na; 4. Paraşüt Taburu, Gönyeli'ye indi. 3 ve 4. taburlar, yoğun topçu ve havan ateşine tutuldular. Bu nedenle dağınık olarak inebilen taburlar bir hayli zor şartlarda toparlanabildiler.
Komando Tugayı da 20 Temmuz 1974 sabahı harekete geçti. 1. Komando Taburu, saat 08.20'de Pınarbaşı'na indi. Onu 2. Komando Taburu ile Gönyeli'ye inen 3. Komando Taburu ve Hamitköy'e inen Nevşehir Komando Taburu takip etti. Tank ve zırhlı araçlarla takviyeli Yunan Alayı, hava kararmak üzereyken Kıbrıs Türk Alayına karşı taarruza başladı. Taarruz, Kıbrıs Türk Alayı tarafından geriye püskürtüldü. Diğer taraftan Rum Millî Muhafız Kuvvetleri, Girne Boğazı'na hâkim oldu ancak 1. Komando Taburu, Doğruyol Tepesi'ni ele geçirerek Girne Boğazı'nı kontrol altına aldı.
TMT NEDİR?
Kıbrıs'ta 1 Ağustos 1958'de kurulan TMT (Türk Mukavemet Teşkilatı), EOKA örgütüne karşı mücadele etmek için kurulan silahlı örgüttür.
Daha sonraları EOKA'nın yerini EOKA-B'ye bırakmasıyla bu örgütle mücadele etti. 1 Ağustos 1976 tarihinde Kıbrıs Türk Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı'na dönüştürüldü.
Rauf Denktaş ve Doktor Fazıl Küçük önderliğinde kurulan Türk Mukavemet Teşkilatı, Kıbrıs Türklerinin can ve mal güvenliğini sağlamayı amaçlıyordu. TMT'nin başlıca amaçları arasında; Enosis'e karşı çıkmak, Türklere karşı yapılacak saldırıları püskürtmek ve anavatana olan bağlılığı sürdürmek yer alıyor.
TMT'NİN KURUCULARI KİMLER?
Türk Mukavemet Teşkilatı, 23 Kasım 1957 akşamı Türkiye Kıbrıs Büyükelçiliği görevlisi Mustafa Kemal Tanrısevdi'nin evinde, Rauf Denktaş, Burhan Nalbantoğlu ve Mustafa Kemal Tanrısevdi tarafından kuruldu.
Üyelerine "mücahit" denilen TMT'de, Kıbrıs Harekâtı'nın başladığı 20 Temmuz 1974 tarihinde 17.151 mücahit bulunuyordu.
