Ben Bu Cihana Sığmazam dizisininde çekimlerinin bir bölümü Özbekistan'da çekiliyor. Dizinin izleyicileri Özbekistan'da doğup, orada vefat eden İmam Matüridi hakkında araştırmalara koyuldu. Peki İmam Matüridi kimdir, mezarı nerede? Maturidilik nedir? Maturidilik kurucusu kimdir? İşte yanıtları...
İMAM MATURİDİ KİMDİR, KABRİ NEREDE ?
Mâtürîdî ya da tam adıyla Ebû Mansûr Muhammed bin Muhammed bin Mahmûd el-Mâtürîdî es-Semerkandî, Hanefi mezhebinden olanların itikad imamı, İslam alimi. Kurucusu olduğu kabul edilen i'tikadî mezhep "Matûridilik" olarak anılır.
Doğum tarihi: MS 853, Semerkand, Özbekistan
Ölüm tarihi ve yeri: MS 944, Semerkand, Özbekistan
Ebu Mansur el-Matüridî türbesi. Özbekistan'ın Semerkant şehrindedir.
MATÜRİDİYYE MEZHEBİ NEDİR?
Ebu Hanife'nin fıkıh ve hadis ilimlerine dair öne sürdüğü fikirlerden etkilenerek ortaya çıkan Matüridiyye, kelami ve itikadi bir mezheptir. İlk kez, İmam-ı Azam'dan feyz alarak kelam metodunu uygulan mezheplerin başında Matüridiyye gelir.
Matüridilik 10. yüzyılda Türklerin çoğunlukta olduğu Maveraünnehir bölgesinde ortaya çıkmıştır. Bu nedenle Türkler arasında hızla yayılan mezhep Karahanlılar ve Selçuklular döneminde de etkili olmuştur.
MATÜRİDİLİK KURUCUSU KİMDİR?
Matüridiliğin kurucusu, 9. yüzyılda doğmuş olan Muhammed. B. Mahmud el-Matüridi es- Semerkandi'dir. Hanefi mezhebinin dördüncü kuşak alimlerinden biri olan Matüridi, Mukatil Er Razi, İshak El Cüzcani ve Ebu Nasr El İyazi'den ders almıştır.
Matüridi, Kuran'ı Kerim'i tefsir ve tevil ayrımını göz önünde bulundurarak dirayet metoduyla tefsir etmiştir. Cebri görüşürünü reddeden Matüridi, insanın her fiili özgür iradesiyle seçtiğini, Allah'ın, insanın fiillerini seçtikten sonra yarattığını savunmuştur.
Bir kelam alimi olan Matüridi fıkıh ve hadis ilimlerinde de birçok eser kaleme almıştır. En önemli eserlerinden bazıları şu şekilde sıralanabilir:
1- Kitabü'l Cedel fi Usuli'l Fıkh
2- Kitabü't Tevhid
3- Nasihatname
4- Er Red Ale'l Karamita
5- İslam İnanç Esasları
MATÜRİDİLİK GÖRÜŞLERİ VE ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Rivayete dayalı bilgi kaynaklarını reddeden Matüridilik mezhebinde kelam ilmi temel alınmıştır. Bu mezhebe bağlı alimler Ehl-i hadisten farklı olarak rivayete dayalı bilgi kaynaklarını sorgusuz sualsiz kabul etmek yerine, akıl yürütme ve sonuca varma yöntemlerini kullanmışlardır.
Onlara göre insan Allah'ın varlığını ve birliğini aklıyla kavrayabilir. İtikadi meselelerde sadece rivayete bağlı kalmanın yanlış olduğunu savunan Matüridiler, nakledilen hadislerin mürsel mi yoksa mevzu mu olduğunu anlamak için de kelam ilmine başvurmuştur. Bu ilme göre, Kuran ayetleriyle çelişen hadisler, sahih değil mevzu kabul edilmelidir.
Eşariyye mezhebi Allah'ın zatının ezeli olmasından ötürü hiçbir sıfatının ezeli olamayacağı görüşünü savunur. Matüridilere göre ise Allah'ın tekvin sıfatı ezelidir. Matüridilerin diğer görüşleri ise şu şekilde sıralanabilir:
1- Allah'ın yarattığı her varlık ve fiilde bir mana ve hikmet vardır. İnsan aklının bazı zamanlarda bu fiilleri tam olarak kavrayamaması, söz konusu fiillerde bir hikmet olmadığı anlamına gelmez.
2- Akıl, temel ölçütlerden biri olsa da iman ve amel için tek başına yeterli değildir. Bu nedenle iyi bir Müslüman, Hz. Muhammed ve ashabının yolundan gitmeli ve peygamber efendimizi kendisine örnek almalıdır.
3- İnsana ait tüm filler Allah tarafından yaratılmıştır. Ancak insan iyi ile kötü, doğu ile yanlış arasında seçme özgürlüğüne sahiptir. Çünkü insan yaratılmışlar arasında akıl ve iradeye sahip olan tek varlıktır.
MATÜRİDİLİK ALİMLERİ KİMLERDİR?
1- Ebu'l Muin Nesefi
Tefsir, fıkıh ve kelam ilimlerinde eserler kaleme alan Ebu'l Muin Nesefi, Maturidiliğin en önemli alimlerinden biridir. Nesefi, Bahrü'l - Kelam Matüridi Akaidi adlı eserinde Ebu Hanife'yi Matüridiyye mezhebinin imamı olarak göstermiştir.
2- İsmail el Hakim Semerkandi
Matüridiliğin yayılması ve anlaşılması için birçok kitap yazan İsmail El Hakim Semerkandi'nin en önemli eseri Sevadü'l Azam'dır.
Abbas El İyazi ve Musa el Pezdevi, Matüridilik mezhebinin diğer alimleri arasında yer alır.
Kaynak: Diyanet
