Kardak krizi nedeniyle çıkan yazılar, Ege adalarını Türkiye'nin nasıl kaybettiği sorularının da yeniden ortaya atılmasına imkân sağladı. Kamuoyunda, "Bu adaları pisipisine kaybettik" düşüncesi yıllardan beri vardı. Tarihi olaylara günümüzden tekrar bakarsak, gerçekten Ege adalarını, nedense cesur olamadığımız için kaybettiğimiz ortaya çıkıyor. Ege Adaları sorunu, ilk defa Nisan-Mayıs 1912'de, İtalya ile Osmanlı Devleti arasındaki Trablusgarp Savaşı sırasında Rodos ve 12 Ada'nın İtalyanlar tarafından işgaliyle gündeme çıktı. Balkan Savaşları sırasında Ekim- Kasım 1912'de, diğer Ege Adaları'nın Yunanistan tarafından işgal edilmesi üzerine büyük tartışmalara sahne oldu. Ege Adaları sorunu, 24 Temmuz 1923 tarihli Lozan Antlaşması ile belli bir çözüme kavuştu. Bu antlaşmanın 15. maddesi, Rodos ve 12 Ada ile Meis'i, İtalya'ya bırakırken, 12. maddesi de Gökçeada ve Bozcaada dışında kalan Ege Adaları'nı askerden arındırılmak şartıyla Yunanistan'a bırakmaktır.
* * *
İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİ
Türkiye ile İtalya arasında tekrar gündeme gelen bu sorun, 4 Ocak 1932'de Dr. Tevfik Rüştü Bey ile İtalyan elçisi Pompeo Aloisi arasında Ankara'da imzalanan anlaşmayla çözüme kavuşturuldu. Buna göre; Bodrum Körfezi'ndeki Kara Ada Türk hâkimiyetinde kalıyor, Meis'e tâbi 30 adacıktan 19'u Türkiye'ye, 11'i de İtalya'ya veriliyordu. Savaş sırasında harekete geçen Almanlar, Ege'de Taşoz, Semadirek, Limni, Midilli ve Sakız'ı işgal etti. Girit Adası da Mayıs 1941'de Alman paraşütçü birlikleri tarafından ele geçirildi. 2. Dünya Savaşı boyunca, özellikle Almanya tarafından zaman zaman gündeme getirilmişti. Almanya, elindeki adaları Türkiye'ye vermek için zemin yoklamıştı. Savaşın sonlarına doğru Ege adalarını, Almanlar, Türkiye'ye devretmek istediklerini bildirdi. İşte Türkiye burada fırsatı kaçırıyor. İkinci dünya savaşı mütarekesinin imzalanmasından bir gün sonra Meis adası, İngiliz Deniz Kuvvetleri tarafından işgal edildi. W. Churchill Rodos, Leros, İstanköy ve Sisam adalarını ele geçirdi. Savaş sonrası İngiltere, Rodos, 12 Ada ve Meis'i Yunanistan'a vermek istediğini açıkladı. 1945'te adaların idaresi resmen değilse bile fiilen Yunanistan'ın eline geçmişti. İkinci Dünya Savaşı sonrası barış görüşmeleri 11 Eylül 1945'te Londra'da yapıldı. İlk ele alınan meselelerden biri de, 12 Ada meselesiydi. İngilizler'in işbilirikleri burada görüldü, ne yaptı, ne etti, Rodos ve 12 Ada'daki İngiliz askerî idaresi 1 Nisan 1947'de yerini Yunan askerî idaresine bıraktı.
* * *
SON SÖZ
Bu konuda en fazla söz hakkı bulunması gereken Türkiye ise savaşta en önemli fırsatı, Almanların devretme teklifi ile yakalamıştı. Neden cesur olamadık? Olsaydık, 30 Ocak 1943'de, Cumhurbaşkanı rahmetli İsmet İnönü ile İngiltere Başbakanı Winston Churchill, Adana Yenice'de bir vagonda buluşmuştu. Burada 12 ada meselesini halletmek imkânımız herhalde olurdu. İşi o gün bitirir, Almanlardan alacağımız adalar bizim olurdu. Peki, şimdi ne yapmalıyız? Türkiye ve Yunanistan'ın artık, Ege denizini barış denizi haline getirmekten başka çaresi yoktur.
