İngiltere'de siyasi deprem! Boris Johnson'ın istifası sonrası yeni başbakan kim olacak? İşte o isimler
İngiltere'de siyasi deprem yaşanıyor. Bakanların istifası sonrası Başbakan Boris Johnson, iktidardaki Muhafazakar Parti liderliğinden istifa ettiğini, başbakanlık görevini ise yeni lider seçilene kadar sürdüreceğini açıkladı. Peki Boris Johnson'ın yerine hangi isim gelecek? Yeni lider nasıl seçilecek? İşte İngiltere'deki siyasi depremin yankıları ve yeni dönemdeki muhtemel aktörler...
Giriş Tarihi :08 Temmuz 2022 , 11:55Güncelleme Tarihi :08 Temmuz 2022 , 12:26
İngiltere'de tarihin en büyük siyasi krizlerinden biri yaşanıyor.
BORIS JOHNSON İSTİFA ETTİ Bakan istifaları ile birlikte İngiltere Başbakanı Boris Johnson'a yapılan istifa baskısı arttı ve Johnson iktidardaki Muhafazakar Parti liderliğinden istifa ettiğini, başbakanlık görevini ise yeni lider seçilene kadar sürdüreceğini duyurdu.
Başbakanlık Ofisi 10 Numara önünde istifa kararını açıklayan Johnson, dünyanın kilitlendiği açıklamada partisinin liderliği bırakacağını belirterek "Parlamentodaki Muhafazakar Partinin iradesinin, partinin yeni bir liderinin ve dolayısıyla yeni bir başbakanın olması gerektiği yönünde açık." ifadesini kullandı.
Johnson, Muhafazakar Parti 1922 Komitesi Başkanı Sir Graham Brady'le yeni liderin seçim sürecinin şimdi başlaması gerektiği konusunda mutabık kaldıklarını söyleyerek bu sürecin gelecek hafta duyurulacağını duyurdu.
"DÜNYANIN EN İYİ GÖREVİNİ BIRAKIYORUM" "Yeni bir lider seçilene kadar göreve devam edeceğim." diyen Johnson, dünyanın en iyi görevini bıraktığı için çok üzgün olduğunu dile getirdi.
Johnson'ın isitası sonrası Muhafazakar Parti içinde yeniden liderlik yarışı için yarışılacak ve başbakan belirlenecek. Adaylarla ilgili çeşitli iddialar dünya genelinde konuşulurken bazı isimler dikkat çekiyor.
Peki Boris Johnson'dan sonra İngiltere'nin Başbakanı kim olacak? Yeni Başbakan nasıl belirlenecek?
Johnson sonrası öne çıkan isimler arasında Savunma Bakanı Ben Wallace ve İngiltere'nin ilk kadın savunma bakanı Penny Mordaunt ve Maliye Bakanı Rishi Sunak yer aldı. ABD Merkezli Washington Post'ta yer alan bilgilere göre İngiltere'de öne çıkan isimler şu şekilde;
İNGİLTERE'NİN İLK KADIN SAVUNMA BAKANI: PENNY MORDAUNT 49 yaşında olan Penny Mordaunt, ilk kez 2010 yılında Parlamento üyesi olan genç bir ticaret bakanı.
Hükümette çeşitli roller üstlendi. 2019 yılında, eski bir Kraliyet Donanması yedeği olan Mordaunt, İngiltere'nin ilk kadın savunma bakanı oldu. Johnson, başbakan olduktan kısa bir süre sonra onu bu görevden aldı. Bir yıl sonra hükümete yeniden girdi ve Johnson'ı desteklediği görüldü. Baş Brexitçi olan Mordaunt, partinin Brexit kanadına hitap edebilir.
SAVUNMA BAKANI: BEN WALLACE Üç yıldır savunma bakanlığı görevini yürüten Ben Wallace, Johnson'ı Perşembe günü istifaya çağıran üst düzey bakanlar arasındaydı.
Ancak Wallace'ın kendisi, "Başbakan kim olursa olsun, bu ülkeyi güvende tutma yükümlülüğünü" gerekçe göstererek istifa etmedi.
Wallace geçtiğimiz aylarda kendisini 'favori' olarak gösteren anketler sorulduğunda şunları söyledi: "Liderlik için bir adımla çok ilgilenmiyorum. ... Başbakan olmak istediğimden şüpheliyim, ama ben bir politikacıyım, bu yüzden bu cevabı istediğiniz gibi okuyabilirsiniz. "
İSTİFA EDEN MALİYE BAKANI: RISHI SUNAK İstifa eden Maliye Bakanı Rishi Sunak, daha önceleri Johnson sonrası dönemin doğal lider adaylarından görülse de Koronavirüs döneminde verilen parti skandalları ve karısının adının vergi usulsüzlüklerine karışması nedeniyle kredisini bir ölçü de kaybetmiş gibi.
Yine de ölçülü ve sakin yaklaşımının yanı sıra pandemi dönemindeki finansal yardım paketleri ile devlet meselelerine ciddi yaklaşımı Sunak'ın ismini öne çıkarıyor.
LİZ TRUSS İngiltere'nin ilk Muhafazakar Partili Dışişleri Bakanı Liz Truss, bu hafta siyasi kargaşanın ilk aşamalarında sessizdi. Ancak İngiltere'ye geri dönmek için Perşembe günü Endonezya'da 20 kişilik bir çalışma gezisini kısa kesti. Johnson istifa ettikten sonra, "Başbakan doğru kararı verdi" diye tweet attı ve "şimdi sakinlik ve birlik ve yeni bir lider bulunurken yönetmeye devam etme" çağrısında bulundu.
Geçen yıl eylül ayından beri İngiltere Dışişleri Bakanlığı görevinde bulunan Truss, hükümetin şahin kanadından ve tıpkı Ben Wallace gibi Ukrayna savaşı sonrası popülerliği artan isimler arasında. Daha önce bir tankın içinden verdiği pozlarla Demir Leydi lakaplı eski İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher'a benzetilen Truss, küresel kriz ortamındaki etkinliğiyle öne çıkan adaylardan biri.
JEREMY HUNT Eski Sağlık ve Dışişleri Bakanlığı görevlerinde bulunan Jeremy Hunt, Boris sonrası öne çıkan adaylardan biri. 2019'da Muhafazakar Parti liderliğini Boris Johnson'a kaptırdı.
Hunt, Brexit referandumunda AB içinde kalma taraftarlarıyla kampanya yürüten merkezdeki Muhafazakar isimlere yakınlığıyla biliniyor.
Söz konusu isim, Johnson'ın koronavirüs salgınını ve salgın sırasındaki parti skandalını ele alış biçiminin yüksek sesli eleştirmenlerinden biri oldu.
SAJID JAVID Eski Sağlık Bakanı Sajid Javid, kabine içinde birkaç üst düzey görev üstlendi ve 2019'da parti liderliği için yarıştı.
Daha önce Johnson'ın Maliye Bakanı olarak görev yapıyordu, ancak en kıdemli yardımcılarından bazılarını görevden almayı reddettikten sonra 2020'de istifa etti.
Aynı zamanda eski Başbakan Theresa May'in İçişleri Bakanlığı'nı yaptı.
TOM TUGENDHAT Siyasete katılmadan önce Lübnan'da gazeteci olarak çalıştı ve İngiliz ordusunda görev yaptı. On yıllık askeri kariyeri boyunca Irak ve Afganistan'da çalıştı.
Tugendhat sert dış politika pozisyonlarıyla tanınıyor ve Pekin'e karşı daha eleştirel bir İngiliz politikası çağrısında bulundu. 2021'de Çin tarafından diğer parlamento üyeleriyle birlikte kişisel yaptırımlar altına alındı.
Johnson'ın koltuğu için adı geçen diğer isimler ise Nadhim Zahawi ve Priti Patel oldu.
YENİ LİDER NASIL SEÇİLECEK? Muhafazakar Parti'nin lideri görevi bıraktığında, bu otomatik olarak liderlik yarışını başlatıyor. Bugün geçerli olan kurallara göre, aday olacak kişi en az 8 milletvekilinin desteğini alması gerekiyor.
BBC'nin aktardığına göre tüm adaylar açıklandığında, eğer ikiden fazla da aday varsa, Muhafazakar Parti milletvekilleri iki aday kalana kadar oylama yapacak.
İlk turda adaylar, yarışta kalabilmek için oyların yüzde 5'ini almak zorundalar. Bu da mevcut dağılımda 18 milletvekilinin oyuna karşılık geliyor.
İkinci turda adaylar yüzde 10 oy almak zorundalar. Bu da 36 vekil demek.
Devam eden turlarda ise en az oyu alan aday eleniyor.
En son iki milletvekili kaldığında, yalnızca milletvekilleri değil, tüm Muhafazakar Parti üyelerinin (100 bin kişi civarında) katılacağı bir seçim yapılacak.
KRALİÇE GÖREV VERECEK Seçimde en fazla oyu alan aday Muhafazakar Parti'nin ve Parlamento'daki çoğunluğun lideri olacak.
Kraliçe bu kişiye hükümeti kurma görevi verecek.
BORIS JOHSON'I İSTİFAYA GÖTÜREN SÜREÇ Johnson'ın 2019'da Theresa May'in istifasıyla göreve gelmesinden aylar sonra ortaya çıkan Kovid-19 salgını nedeniyle tüm dünyada toplanma, sokağa çıkma ve toplu etkinlik düzenleme yasakları uygulanmaya konuldu.
Tüm ülkede vatandaşların evlerinde dahi belirli sayının üzerinde kişiyle bir araya gelmesinin yasaklandığı dönemde Johnson'ın Başbakanlık Ofisi 10 Numara'da düzenlenen partilere katıldığı iddialarının ardından Johnson'a, parti üyelerinden, milletvekillerinden ve halktan istifa çağrıları gelmeye başladı.
Başta bu iddiaları yalanlayan Johnson, çeşitli etkinliklere Başbakanlık çalışanlarına teşekkür etmek gibi amaçlarla katılıp bir konuşma yaptığını, ardından da ayrıldığını belirtti.
Johnson, bu etkinliklerde hiçbir şekilde Kovid-19 kısıtlamalarının ihlal edilmediğini iddia ederken, istifa çağrılarına karşı Kıdemli Müsteşar Sue Gray'in konuya ilişkin raporunun sonuçlanmasının beklenmesi gerektiğini söyledi.
Ancak Gray'in raporu, Johnson'ın ifadelerine göre kendisini bile dehşete düşürdü. Johnson'ın 12 partiye katıldığı, partilerde Kovid-19 kısıtlamalarının ihlal edildiği, temizlik ve güvenlik personelinin "kabul edilemez" muamelelere maruz bırakıldığı ifadelerinin yer aldığı raporun ardından Johnson özür diledi ancak istifa etmeyeceğini açıkladı.
Johnson'a, Haziran 2020'de kendi doğum günü partisine katıldığı gerekçesiyle para cezası da kesildi.
YEREL SEÇİMLERDE 12 BELEDİYE İLE 460 BELEDİYE MECLİS SANDALYESİ KAYBEDİLDİ Mayıs ayında düzenlenen yerel seçimlerde yaşanan belediye ve belediye meclisi kayıpları da Johnson üzerindeki istifa baskısını artırdı.
İngiltere, Galler ve İskoçya'da 12 belediye ile 460'dan fazla belediye meclis üyeliğini kaybeden Muhafazakar Parti'nin Londra'daki kalesi niteliğindeki Wondsworth ve Westminster dahil 6 belediyeyi ana muhalefetteki İşçi Partisi kazandı.
Bu seçim, İskoçya'da ise üçüncü parti konumuna gelen Muhafazakarların son 10 yılda kazandığı en kötü ikinci başarısızlık oldu.
Seçim sonuçları ardından aralarında milletvekilleri ve partinin yerel temsilcilerinin bulunduğu isimlerden Johnson'a istifa çağrısı ve eleştiriler geldi.
Johnson bu olayların ardından parti liderliği için haziranda düzenlenen güven oylamasını kazanarak koltuğunu korudu.
BİLDİĞİ TACİZ İDDİALARINA RAĞMEN YAPTIĞI GÖREVLENDİRME TEPKİ ÇEKTİ Johnson'ı bugünkü noktaya getiren olayların son halkası olan kabinedeki istifalar ise Muhafazakar Parti milletvekili ve Grup Yöneticisi Chris Pincher'e yönelik taciz suçlamalarının ardından geldi.
Haziran sonunda ortaya çıkan iddiaların ardından Pincher istifa etti, 1 Temmuz'da ise 10 Numara, Johnson'ın iddialarla ilgili bilgisi olmadığını açıkladı.
Ancak 5 Temmuz'da geçmişte Dışişleri Bakanlığında görev yapmış Lordlar Kamarası Üyesi Simon McDonald, 2019'da dönemin Dışişleri Bakanı Johnson'ın bakanlığın üst düzey yetkililerince Pincher hakkında bilgilendirildiğini açıkladı.
Johnson bu konuda ise Pincher'a görev verdiği için özür dilemiş ve büyük pişmanlık duyduğunu dile getirmişti.
Pincher'la ilgili iddialardan haberdar olmasına rağmen onu parti içinde görevlere getiren ve bilgisi olmadığını söyleyen Johnson, parti içinde ve dışında yalan söylemek ve sorumlu davranmamak suçlamalarıyla da karşı karşıya kaldı.
İKİ GÜN ÖNCE ATANAN BAKAN DA İSTİFA ETTİ Tüm bu suçlamaların ardından son iki günde bazıları bakan olmak üzere hükümetten ve partisinden istifa edenlerin sayısı 60'a yaklaştı.
Kabinede ilk istifayı 5 Temmuz'da Maliye Bakanı Rishi Sunak ve Sağlık Bakanı Sajid Javid verdi. İkiliyi takip edenler arasında kabinede uzun süredir görev yapanların yanında yeni atananlar da yer aldı.
İki gün önce Eğitim Bakanlığına getirilen Michelle Donelan, görevinin 35. saatinde istifa ederken, yine iki gün önce Maliye Bakanlığına getirilen Nadhim Zahawi ise Johnson'a istifa etme çağrısı yaptı.
Tüm bu yaşanan gelişmelerle üzerindeki istifa baskısı artan Johnson, bugün parti liderliğinden istifa etti. Johnson, sonbaharda yapılacak Muhafazakar Parti liderlik seçimi ardından başbakanlıktan da istifa edecek.
BORIS JOHSON'UN GAZETECİLİKTEN BAŞBAKANLIĞA UZANAN HİKAYESİ Tam ismi "Alexander Boris de Pfeffel Johnson" olan İngiltere Başbakanı Johnson, Kurtuluş Savaşı'na muhalefet ettiği için halk tarafından linç edilen Damat Ferit Paşa hükümetinin İçişleri Bakanı Ali Kemal Bey'in İngiliz eşinden olan torunu Stanley Johnson'ın oğlu olarak, Türkiye ile kan bağına sahip olmasıyla biliniyor.
ÇANKIRI İLE BAĞLANTISI Çankırı'nın Orta ilçesine bağlı Kalfat köyünde dünyaya gelen Ali Kemal Bey, İngiliz Muhipler Cemiyeti'nin de kurucusu.
Türk kökeniyle zaman zaman gündeme gelen Johnson, babasının dedesinin Türk olduğunu fakat kendi Türk yanının zayıf olduğunu söylüyor.
New York'ta 19 Haziran 1964'te doğan Johnson, İngiltere'de siyasetçilerin yetiştiği iki önemli okul kabul edilen Eton Koleji ve ardından Oxford Üniversitesinde eğitim gördü.
Mezuniyetinin ardından The Times'ta gazetecilik kariyerine başlayan Johnson'ın, buradaki gazetecilik kariyeri kısa sürdü ve hazırladığı yalan haber nedeniyle işten kovuldu.
Daha sonra Daily Telegraph gazetesine geçen Johnson, 1989'da bu basın kuruluşunun Brüksel muhabiri oldu ve Avrupa Birliği (AB) karşıtlığı da bu dönemde imza attığı haberlerle kendini göstermeye başladı. Johnson, AB ile ilgili gerçek olmayan makaleleriyle de gündeme geldi.
Johnson, gazetecilik kariyerinde muhafazakar eğilimli Daily Telegraph'ın editör yardımcılığına ve Spectator dergisinin editörlüğüne kadar yükseldi.
İKİ DÖNEM LONDRA BELEDİYE BAŞKANI OLARAK GÖREV YAPTI Boris Johnson'ın gazetecilikten siyasete uzanan kariyeri ise 2001'de Muhafazakar Parti milletvekili olarak seçilmesiyle başladı.
Johnson, daha sonra 2008'de Londra Belediye Başkanı seçildi ve 2016'ya kadar iki dönem bu görevi sürdürmeyi başardı.
Belediye Başkanı olarak görev yaptığı dönemde, Johnson'ın akıllarda kalan "icraatı" ise 2012 Londra Olimpiyatları sırasında Victoria Parkı'na kurulan 45 metre yüksekliğindeki eğlence halatında asılı kalması oldu. Ancak Johnson, başka siyasetçilerin "karizmasını çizecek" bu sahneyi bile popülaritesini artıracak bir şova dönüştürmeyi başardı.
Johnson, 2016'daki Brexit referandumunda ise ülkesinin AB'den ayrılması için kampanya yürütenler arasında lider figürlerden biri olarak öne çıktı.
İngiltere'nin AB'ye üyeliğinin devamı için kampanya yürüten dönemin Başbakanı David Cameron'ın istifasının ardından görevi devralan Theresa May'in kabinesinde iki yıl Dışişleri Bakanı olarak görev yapan Johnson, siyasi kariyerindeki merdivenleri hızla tırmandı.
May'in, AB ile vardığı Brexit anlaşmasının parlamentoda 3 kez reddedilmesinin ardından parti içi muhalefetin baskısına dayanmayarak istifa kararı almasıyla Johnson, 2019'da Muhafazakar Parti liderliğine seçilerek ülkenin yeni başbakanı oldu.
GAFLARIYLA GÜNDEM OLDU Johnson, Brexit kampanyası sırasında, Türkiye'nin AB'ye üye olması durumunda milyonlarca Türk'ün İngiltere'ye göç ederek tehdit oluşturacağı açıklamalarıyla da tepkileri üzerine toplamıştı.
Boris Johnson, daha sonra bu açıklamalarını inkar etti.
Johnson bakanlık dönemi boyunca da tartışma yaratan adımlarıyla gündemde kalmayı başardı.
Johnson'ın en büyük gafı, İran'da casusluk suçlamasıyla tutuklu bulunan Nazanin Zaghari-Ratcliffe'in bu ülkeye gazetecileri eğitmek üzere gittiğini söylemesi oldu. İngiliz ve İran çifte vatandaşı olan Ratcliffe'in savunması, bu ülkeye aile ziyareti için gittiği yönünde olsa da Johnson'ın sözleri kadının mahkumiyetine yol açtı.
MÜSLÜMAN KADINLARI HEDEF ALAN AÇIKLAMALARI TARTIŞMA YARATTI Johnson, kaleme aldığı köşe yazılarında İslamiyet ve Müslümanlarla ilgili görüşleriyle de tartışmaların odağında yer aldı.
Daily Telegraph'da Ağustos 2018'de yayımlanan bir yazısında, peçe takan kadınları "posta kutusu" ve "banka soyguncularına" benzeten Johnson'ın, 2006'da bir kitap için kaleme aldığı makalede de İslamiyet'i, "ilerlemeye engel" olarak gösterdiği ortaya çıktı.
Başbakanlık görevini aldıktan sonra Johnson'a, Müslüman kadınlarla ilgili benzetmeleri sorulduğunda özür dilemekten kaçındı, sadece "üzüntü duyduğunu" dile getirdi.
