İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin ölümünden sonra süreç nasıl işleyecek? Dünya basını nasıl gördü? İsrail basınından skandal manşet: Tahran celladı

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ile birlikte baraj açılış törenine katıldıktan sonra dönüş yoluna geçtiğinde helikopteri düştü.

İran ordusu kazanın ardından alarm durumuna geçti. Reisi'yi arama kurtarma çalışmaları başladı.

Azerbaycan'dan kalkan helikopterde, Reisi, Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdüllahiyan, Tebriz Cuma İmamı Ayetullah Ali Haşim ve Doğu Azerbaycan Eyalet Valisi Malik Rahmeti vardı.

15 saat süren arama çalışmalarından sonra, Reisi ve heyetin yaşamını yitirdiği kesinleşti.

Peki Reisi'nin ölümünden sonra süreç nasıl işleyecek? Reisi'nin yerine kim geçecek? Seçimler ne zaman? İşte detaylar...

BİRİNCİ CUMHURBAŞKANI YARDIMCISI DEVRALACAK
İran Anayasası'nın 131'inci maddesine göre, görev başındayken ölen bir cumhurbaşkanının yerine, vekaleten birinci cumhurbaşkanı yardımcısı geçiyor. Bu isim, dini liderin resmi atamasıyla, cumhurbaşkanının yetki ve sorumluluklarını vekaleten devralıyor. Dolayısıyla, Reisi'nin yerine birinci yardımcısı sıfatıyla Muhammed Muhbir geçecek.

50 GÜN İÇİNDE SEÇİM DÜZENLENECEK
Sonrasında ise meclis başkanı, yargı erki başkanı ve birinci cumhurbaşkanı yardımcısından oluşan kurul, yani yasama, yürütme ve yargı başkanları, yeni bir cumhurbaşkanının en fazla 50 gün içerisinde seçilmesi için seçim sürecini düzenlemekle yükümlü.

2021 yılında cumhurbaşkanı seçilen Reisi'nin normal görev süresi 2025'te dolacaktı. Mevcut durumda ise İran'da temmuz başında seçim düzenlenmesi bekleniyor.

MUHAMMED MUHBİR

MUHAMMED MUHBİR KİMDİR?
İran Birinci Cumhurbaşkanı olan 68 yaşındaki Muhammed Muhbir, Reisi gibi ruhani lider Ayetullah ali Hamaney'e en yakın isimlerden biri olarak görülüyor. 1 Eylül 1955 doğumlu olan Muhbir, Reisi'nin cumhurbaşkanı seçildiği 2021 yılında birinci cumhurbaşkanı yardımcılığı görevine gelmişti.

Reuters'a göre Muhbir, ekim ayında Rusya'nın başkenti Moskova'yı ziyaret eden ve Ukrayna'ya karşı Rus ordusuna daha fazla insansız hava aracı tedarik etmeyi kabul eden İran heyetindeydi.

Muhbir geçmişte, önce Hamaney'e bağlantılı bir yatırım fonu olan Setad'ın başkanlığını üstlenmişti. Tam adı "Setad Ejraiye Farmane Hazrate Emam" (İmam'ın Emrini Yerine Getirme Karargahı) olan Setad, İran İslam Cumhuriyeti'nin kurucusu Ayetullah Ruhullah Humeyni'nin emriyle 1989 yılında kurulmuştu. Fon'un ana görevi, 1979'daki İslam Devrimi'nin ardından sahipsiz kalan mülkleri yönetip satıştan elde edilen geliri hayır işlerine yönlendirmekti.

Muhbir geçmişte, Avrupa Birliği'nin (AB) yaptırım listesindeki İranlı yetkililerden biriydi. AB Muhbir'i, İran'ın "nükleer veya balistik füze faaliyetlerine" müdahil olduğu iddiasıyla yaptırım listesine almıştı. Muhbir iki yıl sonra ise bu listeden çıkarıldı.

2013'te de, ABD Hazine Bakanlığı Setad'ı ve 37 şirketi yaptırım listesine almıştı.

DÜNYA MEDYASINDA MANŞET

Öte yandan Reisi'nin ölümü dünya gündeminde de geniş yer aldı. Birçok gazete Reisi'yi manşetlerine taşıdı.

Dünya gündemine oturan kazayı okuyucularına canlı blog ile bildiren Amerikan New York Times gazetesi, 'Ölümler Artan Dış Gerginlik Sırasında Geliyor' başlığını tercih etti.

Foreign Policy, "Reisi'nin Ölümü İran'ın Geleceği Açısından Ne İfade Ediyor?" başlıklı haberinde Cumhurbaşkanı'nın helikopter kazasındaki ani ölümünün, bölgesel çalkantıların ortasındaki ülke için belirsizlik yarattığına yer verdi.

ABC News, 63 yaşında hayatını kaybeden Reisi'nin, İran'ın dini lideri Hamaney'in halefi olarak gösterildiğinin altını çizdi.

Financial Times ise, "İran Cumhurbaşkanı İbrahim Raisi helikopter kazasında hayatını kaybetti" başlığını attığı haberinde "İran'ın Başkanı İbrahim Raisi'nin helikopter kazasında ölmesi, Orta Doğu'da gerilimlerin arttığı bir dönemde ülkeyi şok etti ve belirsizliği artırdı" ifadelerine yer verdi.

Reisi'nin ölümü üzerine BBC'nin şef muhabiri Lyse Doucet bir yorum yazısı kaleme aldı. Yazıda, Reisi'nin İran'da gücün zirvesine yakın bir konumda bulunduğunu ve zirvenin en tepesine çıkmasının muhtemel olduğunu belirtti. Doucet, ancak Reisi'nin kazadaki ani ölümü ile, sağlığı uzun süredir yoğun ilgi odağı olan 85 yaşındaki Dini lider Ayetullah Ali Hamaney'in yerine kimin geçeceği konusundaki artan spekülasyonları alt üst ettiğini yazdı.

İngiliz The Guardian gazetesi, 'Devlet televizyonu, İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı'nın öldüğünü bildirdi' başlığı ile ani kazayı okuyucularına aktardı. Gazete açtığı canlı blog ile 'İran'da yeni dönemde ne beklendiği?' sorusuna cevap aradı. Buna göre İngiliz gazete, Bir cumhurbaşkanının görevde ölmesi durumunda, İran anayasasının 131. maddesinin, ülkedeki tüm devlet meselelerinde son söz sahibi olan dini liderin onayıyla, ilk başkan yardımcısının (Muhammed Muhbir) görevi devralacağını belirtti.

Uluslararası medyaya yansıyan haberlere göre ise, birinci başkan yardımcısı, parlamento başkanı ve yargı başkanından oluşan konseyin en fazla 50 gün içinde yeni bir cumhurbaşkanı için seçim ayarlaması gerekiyor.

İngiliz Independent gazetesi, 'İran Cumhurbaşkanı Reisi, helikopterinin dağlara düşmesi sonucu hayatını kaybetti' başlığı ile gelişmeleri canlı blog ile okuyucularına aktaran bir diğer yayın kuruluşu oldu.