Çalışanların en büyük hayali emekli olup iyi bir maaşa kavuşmak. Ancak emeklilik için işe giriş tarihine göre ve bulunulan kuruma göre belli süreler gerekiyor. Öncelikle sigortadan sonra belli bir süre geçmesi, işe giriş tarihine göre de prim ve yaş şartlarını tamamlamak gerekiyor. Ancak emeklilik yaşını geri çekmek de mümkün. Bunun için 5 önemli fırsat var.
KADINLARA DOĞUM İMKANI: Kadın çalışanlar için çocukları üzerinden prim kazanma imkanı bulunuyor. Bu imkan 3 çocuğa kadar borçlanma ile 2160 gün yani 6 yıl kazandırıyor. Böylece yaşı ve yılı dolmuş bir anne 3 çocuğu varsa 6 yıl erken emekli olabiliyor. Burada tek şart annenin borçlanacağı çocuklarının sigortalı olunan tarihten sonra dünyaya gelmiş olması.
ASKERLİK YAŞI AZALTIYOR: Erkeklerde ise askerlik süreleri hem yaşı geriye çekerken hem de prim kazanma imkanı veriyor. Sigortalıların askerlikte geçen sürelerinin tamamını veya bir kısmını para ödeyerek emeklilik hesaplarına saydırmaları imkanı var. Sigortalı olmadan önce yapılan askerlik için borçlanılması, sigorta giriş tarihini borçlanılan gün kadar geriye çekiyor. 1988 girişli birisi 1 yıl askerlik borçlanırsa 1987 girişli oluyor ve şartları buna göre belirleniyor. Böylece en az 1 yaş önce emeklilik imkanı bulunuyor.
15 YILDA MAAŞ: Kısmi emeklilik de denilen bu yöntemde ise 15 yıl ve 3600 günü dolduranlar daha fazla çalışmadan emekli olabiliyor. Burada ise yaş şartı kadınlarda 58, erkeklerde ise 60'tan başlıyor. Böylece yaşı gelmiş ama çalışma imkanı olmayan sigortalılar kısmi emeklilik imkanıyla beklemeden maaş almaya başlayabiliyor. Bu imkan 9 Eylül 1999 öncesi sigortalı olanlar için geçerli. Sonrası için ise prim 4500'e, yıl şartı 25'e çıkıyor.
MALULLÜK VE ENGELLİ DURUMU: Sağlık durumları elverişli olmayanlar için iki türlü erken emeklilik imkanı bulunuyor. Malulen emeklilikte sigortalı olduktan sonra ortaya çıkan rahatsızlıklar geçerli sayılıyor. Çalışırken iş yapabilme gücünü en az yüzde 60 kaybedenler sağlık raporu alarak bu imkandan yararlanıp emekli olabiliyor. En az 10 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam olarak 1800 gün veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul olan sigortalılar için ise sigortalılık süresi aranmaksızın 1800 gün bildirmek şartıyla malulen emeklilik imkanı veriliyor. Engelli çalışanlar ise en az yüzde 40 engellilik ile vergi indirimi aldıklarında yaş şartına bakılmadan 15 yıl 3 bin 600 günden başlayarak işe giriş tarihlerine göre 18 yıl 4680 güne kadar süreyle emekli olabiliyor.
YIPRANMA HAKKI: Kanunun Fiili Hizmet Süresi Zammı (FHSZ) diye tarif ettiği bu avantaj belli mesleklere uygulanıyor. Ağır işlerde çalışanlar, madenciler, gazeteciler, gemi adamları gibi mesleklerde çalışanlar sigortalılık sürelerine belli oranda gün eklenerek ve işe girişi geriye çekerek emeklilik imkanına kavuşuyor. Yani bir yılda 12 ay çalışmış birisi 15 ay çalışmış gibi kabul ediliyor ve işe giriş tarihi de 3 ay geri çekiliyor. Bu da normal çalışanlara göre erken emeklilik ortaya çıkartıyor.
FARUK ERDEM SORULARINIZI CEVAPLIYOR - TAKVİM'E SORUN
ekonomi@takvim.com.tr
EVLENİP AYRILANA TAZMİNAT VAR/SİZDEN GELENLER
Eylül ayında evleneceğim. Eşim çalışmamı istemiyor. Tazminatımı alarak işten ayrılabilir miyim? Meltem TİNCİ
Yasal düzenleme gereği; kadın işçilerin evlilik nedeni ile işten ayrılması durumunda, çalışma süresinin gerektirdiği kıdem tazminatı ödenmektedir. Bu haktan yararlanılabilmesi için; iş sözleşmesinin evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde yazılı olarak feshi, evliliği gösteren belgenin işverene sunulması, feshin gerekçesinin evlilik olduğunun açıkça belirtilmesi gerekmektedir.
DERNEK BAŞKANI SİGORTALI OLUR
İstanbul'da bulunan köy derneğimize başkan seçildim. Yürüttüğüm görev nedeniyle aylık belli bir tutarda huzur hakkı alıyorum. Sigortalı olmam gerekir mi? (İsmi saklı)
Dernek başkanları ile derneğin yönetim ve denetim kurullarına seçilenler, bu göreve seçimle geldiklerinden ve aralarındaki hukuki ilişki vekalet akdine dayandığı için sigortalı sayılmazlar. Bu görevlerinden dolayı huzur hakkı veya sair bir ad altında ücret almaları da vekalet akdinin niteliğini değiştirmez. Diğer taraftan, dernek başkanları ile derneğin yönetim, denetim kurullarına seçilenler ve dernek üyeleri; bu görevleri haricinde, hizmet akdine tabi olarak, üçüncü şahısların yapabilecekleri işleri yapmaları karşılığında ücret ödenmesi şartıyla 5510 sayılı kanunun 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar.
HİZMET BİRLEŞTİRMESİ YAPTIRIN
Bağ-Kur'dan emekli olurken, ilk sigortalı hizmetim olan yedek subaylık 4C emekli sandığı primi sigorta başlangıç tarihi olarak kabul edilir mi? Murat KARAKLI
Evet, ilk sigorta olduğunuz tarih yedek subaylıkta yatırılan primin başladığı tarih olarak kabul edilir. Hatta yedek subaylıkta her yıl için 3 aylık yıpranma hakkınızda olduğu için 3 ay öne de alınır. Burada hizmet birleştirmesi yaptırmanız gerekiyor. Son 3.5 yıllık priminiz hangi kurumdan yatırılmışsa ona göre de emeklilik tarihiniz hesaplanır. Bu konuda bu sayfada uzun yazılarımız yer aldı. İnternetten bularak okuyabilirsiniz.
DEVİRDE HAKLARINIZ KORUNUR
İşyerinin satılması durumunda işçi kıdem tazminatının ödenmesini isteyebilir mi? Necati B.
Herhangi bir işyerinin kısmen veya tümüyle devredilmesi durumunda, söz konusu işyerinde çalışmakta olanlar aynı şartlarla çalışmaya devam edeceklerdir. İşyerinin devri, çalışanların yasal hakları konusunda herhangi bir kayba yol açmayacak, çalışanlara işyerinin devri nedeni ile kıdem tazminatı ödenmesi gerekmeyecektir. Gerek kıdem tazminatı, gerekse yıllık ücretli izin haklarının belirlenmesi gerektiğinde devir öncesi ve devir sonrası oluşan toplam çalışma süresi esas alınacaktır.
EMEKLİLİK HESABI
1973 doğumluyum. 1991 sigorta girişim var. Güvenlik koruyucusuyum. 24 yıldır görev yapıyorum. 8550 gün sigortam var. Ne kadar tazminat alırım? Hikmet ÖZCAN
İşe giriş tarihinizi tam vermemişsiniz. 51 ya da 52 yaşında emekli olursunuz. Priminiz tamam. Tazminat hesabı ise her yıl için bir brüt maaş olarak yapılıyor. 24 ile son brüt maaşınızı çarpacaksınız.
Eşim 1995 sigorta girişli. 450 prim gün sayısı var. 3 çocuğumuz var. Hayrettin AKDOĞAN
450 günle emekli olması mümkün görünmüyor. En az 3600 gün gerekiyor. Çocukları borçlanabilir ve 2160 gün kazanır ama yetmez. 3600 güne tamamladığında 58 yaşında emekli olur.
1968 doğumluyum. 1987 sigorta girişim. 1700 günüm var. 2 çocuğum var. Ayşe GÜLER
Bu primde emekli olmanız zor görünüyor. 2 çocuk size 1440 gün kazandırır. 3140 gün yapar. 3600'e tamamlayıp 58 yaşında emekli olabilirsiniz.
ekonomi@takvim.com.tr
