EYT'den kimler emekli olacak? 1969 ve öncesinde doğmuşlar 3600 gün pirim ödemişlerse, 20 yıl çalışan bir kadın ve 25 yıl çalışan bir erkekler, üçüncü yöntem ise 1999 öncesinde işe başlayıp 5 bin gün çalışmış olanların yaş şartına takılmadan emekli olacaklar. Bu tarihten önce 18 yaşında işe başlayan bir kadın 20 yılda ve 38 yaşında, erkek ise 25 yılda ve 43 yaşında emekli olabiliyordu.
Uzman isimden önemli EYT yorumu
İşte, Noyan Doğan'ın konuşmalarından öne çıkan satırbaşları:
Cumhurbaşkanı ve Sosyal Politikalar Kurulunun henüz bir önerisi yok. Dinleme aşamasında... Biz bu noktaya nasıl geldik? Eylül 1999'dan önce bizim sosyal güvenlik sisteminde durum biraz farklıydı. Kadınlarda ve erkeklerde belirli bir sigorta süresi ve 5 bin pirim ödeme gün sayısı vardı. Eylül 99'da biz yasayı değiştirdik. Pirim ödeme gün sayısının yanına bir de yaş şartı getirdik.
O şartlarda baktığımızda, 18 yaşında çalışmaya başlayan bir kadın yaklaşık 43 yaşında emekli olabiliyordu. Sonra yaş şartı getirilince bir de 2008'de bir düzenleme yaptık. Kademeli yaşları arttırdık. O zaman ne oldu 99'dan önce işe girenler bir anda emekli olacakken yaş şartı ile karşılaştılar. Şuan emeklilikte yaşa takılanlar diye bir kişiler oluştu. Başlarda bu sorun değildi. Çünkü kişi sayısı azdı. Zaman geçtikçe bu sayı çoğalmaya başladı. 3, 4 yıldır bir baskı yapıyorlar.
EYT'DE FİNLANDİYA FORMÜLÜ NEDİR?
9 Eylül 1999'dan önce sigortalı olan herkes şu anda 25 yılını doldurdu. Primi de tamamsa yaşı bekliyor. Hepsinin emekliliği mümkün değil. Ancak yaşta birkaç yılı kalmış olanlar için formüller var. En uygulanabilir olanlar Almanya ve Finlandiya modeli. Konunun tartışılması için biraz detaylara bakalım. Finlandiya ve Almanya'da da emeklilik yaşı 65 ve 67'yi buluyor. Bizde ise 2008 sonrası için 61 (erkek) ve 58 (kadın) yaş şartı var. Almanya ve Finlandiya'da emekliliğine birkaç yıl kalanlara, "Alacağınız maaş her yıl için yüzde 2 eksik olacak. Kabul ederseniz emekli olun" deniliyor. Yani emekliliğine 2 yıl kalan yüzde 4, 3 yıl kalan yüzde 6 daha az maaşa razı oluyor. Finlandiya'da üstelik bu süre zarfında Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) ödeyerek maaşını eski haline getirme durumu da var.
500 BİN KİŞİ ETKİLENECEK
Bizde ise yaşa takılanlar arasında emekliliğine çok kısa süre kalanlar kadar 10 yıl olanlar da var. Dolayısıyla yüzde 2'lik indirim yüzde 20'yi bulacak ve maaş eriyecek. Kısa süre kalanlar için uygulanacak formül hem emekli olacakların sayısını azaltacak (500 bin kişinin etkileneceği belirtiliyor) hem de mali yükü hafifletecek. Prim ödeme konusu da düşünülürse sisteme getirisi de azalacak.
İKİ FORMÜL VAR
Bir örnek verelim. Bir arkadaşımızın emeklilik için yaşını doldurmasına 3 yıl kaldığını düşünürsek. 2 bin lira ücretle bu arkadaşımız 'emekli olacağım' dediğinde yüzde 6'lık indirimle alacağı maaş 1.880 liraya inecek. Bir başka formülde ise yaş şartına kaç yıl kalmışsa o sürenin primlerinin toplu olarak borçlanılarak maaştan indirim olmadan emeklilik hakkı verilmesi. Bu sayede emekli maaşı günün şartlarından (gerçek tarihe göre daha düşük) hesaplanacağı için sistem kazanacak. Toplu ödeme ile de kaynak imkânı gelecek. (2016 için yıllık en az ödeme 6.324.48 TL)
