Ekim ayında kiralara kaç TL zam geldi, ev sahipleri kiraya kaç para zam yapabilir? TÜİK TEFE TÜFE Eylül ayı enflasyon oranı...

EKİM AYI KİRA ZAMMI NE KADAR?

Ekim ayı kira artış oranı Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklandı. TÜFE'de (2003=100) 2020 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %0,97, bir önceki yılın Aralık ayına göre %8,33, bir önceki yılın aynı ayına göre %11,75 ve on iki aylık ortalamalara göre %11,47 artış gerçekleşti.

ÖRNEK ZAM TABLOSU

Mevcut kira bedeli: 1.000 LİRA

Zam oranı: yüzde: %11,47

Zam bedeli: 114,7 TL

Zamlı kira bedeli: 1.114 TL

EYLÜL AYI KİRA ARTIŞ ORANI NE OLMUŞTU?

Mevcut kira bedeli: 1.000 LİRA

Zam oranı: yüzde: %11,77

Zam bedeli: 112 TL

Zamlı kira bedeli: 1.112 TL

KİRA ARTIŞ ORANLARI NASIL HESAPLANIR?

Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji Bütçe Başkanlığı tarafından hazırlanan Orta Vadeli Ekonomi Programı (2019-2021) geçtiğimiz yılın Eylül ayında açıklandı. Yeni Ekonomi Paketi kapsamında kira zamları artık üretici fiyat endeksi oranlarına göre değil, kira artış oranına dair üst sınır tüketici fiyat endeksi (TÜFE) oranlarına göre belirleniyor.

Ancak açıklanan bu rakam ev sahibi tarafından uygulanabilecek en yüksek tavan zam oranı oluyor.

TÜFE VE TEFE NEDİR?

TÜFE (Tüketici fiyatları endeksi) tipik bir tüketicinin satın aldığı belirli bir ürün ve hizmet grubunun fiyatlarındaki ortalama değişimleri gösteren bir ölçüttür. Yıllık enflasyon değerindeki değişimi ölçmek için kullanılır. TÜFE, İstatistik bilimindeki indeks sayılar ile hesaplanır. Belli bir yıl seçilir ve bu yıl temel yıl kabul edilir. , Karşılaştırılan dönemler arasındaki toplam ya da fark, belirli bir gelire sahip olan bireyin satın alma gücünün azalıp azalmadığını gösterecektir.

Toptan Eşya Fiyat Endeksi'nin kısaltılışı olan TEFE Türkiye İstatistik Kurumu tarafından (TÜİK) hesaplanmaktadır. Toptan Eşya Fiyat Endeksi. Değişimi aylık ya da yıllık enflasyon rakamının belirlenmesinde kullanılır. 2005 yılından itibaren Devlet İstatistik Enstitüsü DİE, Toptan Eşya Fiyat Endeksi'nin yerine Üretici Fiyat endeksi ÜFE'yi kullanmaya başlamıştır.

TÜFE VE TEFE NASIL HESAPLANIR?

TÜFE yani Tüketici Fiyat Endeksi hesaplamaları, ülke genelindeki tüketim mallarını kapsıyor. Gıda ürünlerinden ender tüketilen mallara ve sosyal harcamalara kadar her şeş TÜFE kapsamında değerlendiriliyor. Hesaplama yapmak için ise belli bir dönemin baz alınması gerekmektedir. TÜFE hesaplamalarında istatistik verilerinden yararlanılır.

TEFE hesaplamalarında ise ekonomik çalışma alanları ve sanayi kolların olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. TEFE'de ürün rafa gelmeden önceki fiyatı hesaplanmaktadır. TEFE'deki artışlar kısa bir süre sonra TÜFE'de de artışları meydana getirmektedir.

ENFLASYON NEDİR?

Enflasyon, mal ve hizmetlerin fiyatlarının artmasıdır. Ancak mal ve hizmetlerin fiyatları zaman içinde artabilir veya azalabilir. Enflasyon sadece belli bir malın veya hizmetin fiyatının tek başına artması değil, fiyatların genel düzeyinin sürekli bir artış göstermesidir. Diğer bir deyişle, sadece bazı malların fiyatlarının sürekli artması ya da tüm malların fiyatlarının bir sefer artması enflasyon değildir. Örneğin aylık enflasyon oranının yüzde 1 olması, o ay içinde fiyatlar genel seviyesinin bir önceki aya göre yüzde 1 oranında arttığını gösterir. Yıllık enflasyonun yüzde 30 olması da, fiyatların bir önceki yıla göre ortalama yüzde 30 oranında arttığını, örneğin geçen yıl 200 TL'ye alınan bir mal sepetinin bu yıl ancak 260 TL'ye alınabileceğini ifade eder.

Enflasyonun düşmesi; fiyatların düşmesi, insanların alım gücünün artması, gelirlerinin yükselmesi demek değildir. Enflasyonun düşmesi, fiyatların daha az artması, insanların alım güçlerinin daha az azalması ve neticesinde istikrar ve refah demektir.

Enflasyon oranları, merkez bankalarının para politikalarında atacağı adımları doğrudan etkileyebileceğinden, kurlar üzerinde de oldukça etkilidir. Çünkü enflasyon oranı, merkez bankalarının faiz oranları üzerinde yapacağı değişiklikler için öncü göstergelerdir. Örneğin, enflasyon oranlarının, merkez bankalarının hedeflerinden yukarı yönde sapması durumunda faizlerde artış beklentisi ön plana çıkarken, enflasyon oranının merkez bankalarının hedeflerinin altında kalması durumunda ise faizlerde düşüş beklentisi ön plana çıkmaktadır.

Örneğin; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, 2016 yılı enflasyon hedefini 5% olarak belirledi. Ancak yaşanan yurt içi yurt dışı gelişmeler bu enflasyon hedefinin sapmasına sebep olabilir. Bu sapma oranının kesin bir değeri olmamakla birlikte TCMB global piyasaların gidişatını göz önünde bulundurarak faizlerde artışa gider ise USDTRY VE EURTRY kurlarında (Türk Lirası'nın değer kazancı nedeniyle) aşağı yönlü hareketler izlenebilir. Veya, mevcut konjonktür TCMB'nin faizleri düşürmesine sebep olursa bu durumda USDTRY ve EURTRY kurlarında (Türk Lirası'nın değer yitirmesi nedeniyle) yükselişler söz konusu olabilir. Tabi ki kur hareketlerinde enflasyon tek başına etken olmamakla birlikte, volatiliteye sebep olabilecek önemli bir veridir.

ENFLASYON NASIL HESAPLANIR?

Enflasyonu hesaplamak resmi istatistik kurumları açısından oldukça zor olmakla birlikte, temsili bazı mallardan bir sepet oluşturularak hesaplama gerçekleştirilir. Sonra da bu sepet değerinin zaman içerisindeki değişimleri gözlemlenir. Oluşturulan bu endeksin genel olarak iki hesaplanma yöntemi bulunuyor;

– Tüketici Fiyat Endeski (TÜFE – CPI): Tüketim malları veya hizmetlerinin (benzin, gıda, giyim, otomobil gibi) hesaplanmasında kullanılır. Tüketicinin perspektifinden değişimi gösterir.

– Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE – PPI): Yurtiçinde üretilen mal ve hizmetlerden oluşturulan endeksteki değişimleri gösterir. Bu da üreticinin perspektifine göre yorumlanmaktadır.

Yukarıdaki iki kategori için de, mevsimsel (geçici) etkilerin bulunmadığı ve Çekirdek (Core) olarak adlandırılan hesaplama yöntemleri bulunmaktadır.

Bu göstergeler büyük çaptaki anketler olarak düşünülebilir. Her ay, resmi istatistik kurumları, perakende satışçılar, hizmet sağlayıcıları, benzin istasyonları ve muayenehane gibi birçok yeri fiyat değişiminin saptanması için inceler.