CHREST VAKFI, KAĞIT ÜZERİNDE AİLE VAKFI OLARAK FAALİYET GÖSTERİYOR
Chrest Vakfının İngilizce ve Türkçe internet sitesinde, vakfın kurucuları ve faaliyetleri hakkında bilgilere yer veriliyor.
Vakfın, 1999'da Jeff Jensen ve Lou Anne King Jensen tarafından sağlık sigortası, telekomünikasyon ve aileyle ilgili diğer iş yatırımları yoluyla kazanılan mali kaynakların bir kısmını başkalarıyla paylaşmak için kurulduğu savunuluyor.
Kurucuların anne-babaları tarafından başlatılan hayırseverlik ve bağış geleneğini sürdürmeye çalıştığı kaydedilen sitede, Jensen ailesinin ABD'de uzun yıllardır çalışmalarını yoksul çocuklar, sosyal girişimciler, üniversite bursları, diyabet araştırmaları ve diğer başka alanlarda yoğunlaştırdığı öne sürülüyor.
Sitedeki bilgilerde, Chrest Vakfının kurucuları, ailenin Türkiye'yi de içine alan Akdeniz bölgesine yaptıkları seyahatler ve sosyal girişimlerle ilgili uluslararası bir konferansın ardından vakıf kaynaklarının bir kısmının Türkiye'ye tahsis edilmesi kararını verdiği iddiası yer alıyor.
Yönetim Kurulu'nda 5 kişi ve 1 çalışan olmak üzere aynı soy ismi taşıyan toplam 6 kişilik kadrosu bulunduğu görülen Chrest Vakfının 2001'den 2016'ya kadar sadece Türkiye ve yakın bölgesindeki sivil toplum girişimlerini desteklediği savunuluyor. ABD vergi kurumu IRS'ye verilen beyannamelerde çalışan sayısı 1 olarak görünse de çalışan kişinin soyadının Jensen olması aslında vakıfta sadece aile bireylerinin bulunduğunu doğruluyor.
Vakfın hibe almaya hak kazanan projeleri, proje bölgelerini yakından tanıyan Türk danışmanlarının desteğiyle belirlediği, hibe alan kuruluşların çalışmaları ve projelerin etkisinin ise faaliyet ve finansal raporlarla takip edildiği öne sürülüyor.
İzleme ve değerlendirme için kullanılan bir diğer yöntemin ise vakıf yetkililerinin yaptığı saha ziyaretleri olduğu iddia ediliyor.
ANİDEN 3 KAT ARTIYOR
Cherst'in mali yapısı ABD'nin Plitzer Ödüllü yayın organı ProPublica tarafından da mercek altına alındı. ProPublica'nın araştırmasına göre Cherst'in 2011'deki mal varlıklarının toplamı 7 milyon 766 bin dolar ve bu rakam 2015'e kadar önemli değişiklikler göstermiyor. Akşam'da yer alan habere göre, 2015'te 6.6 milyon dolara gerileyen varlıklar, 2017'de aniden 22 milyon 782 bin dolar seviyesine çıkıyor. Vakfın sitesinde de rakam verilmeden bahsedilen bu artışın kaynağına ProPublica da ulaşamamış. Aynı araştırmada vakfın 2015'teki harcamalarının yüzde 85.4'ünü fonlamaya ayırdığı da görülüyor.
MAL VARLIKLARI
Ailenin mal varlığını nasıl elde ettiğine baktığımızda ise karşımıza Ronald L. Jensen çıkıyor. Jensen 1982 yılında UICI isimli bir sigorta firması kuruyor. Firma kısa sürede milyar dolar ciro yapan bir dev haline geliyor.
AİLE ŞİRKETİNE 476 MİLYON DOLAR KALIYOR
Ronald Jensen 2 Eylül 2005'te bir trafik kazasında ölüyor. Firması UICI ise, hemen 16 Eylül 2005'te Blackstone Group firmasına satılıyor. Satış bedeli 1.7 milyar dolar. Jensen Ailesi şirketin yüzde 28'ine sahip. Yani 476 milyon dolar kalıyor aileye.
ABD'DE SİVİL TOPLUM DESTEKÇİSİ
Ancak baba Jensen'in faaliyetleri sadece iş hayatıyla sınırlı değil. Aynı zamanda bir sivil toplum destekçisi.
Bu amaçla 1986 yılında The Jenesis Group isimli bir vakıf kuruyor. The Jenesis Group ile Chrest Foundation aynı adreste tanımlı. The Jenesis Group, yine Türkiye'de de çalışma yürüten Ashoka isimli STK'nın en büyük destekçilerinden. Vakfın 2018'de Ashoka'ya 500.000 dolarlık bağış yaptığı görülüyor.
Chrest Foundation gibi kurumlar, IRS'te 501(c)(3) sınıfında vergi muafiyetine sahip kurumlar. Yani buradan yaptıkları bağışları gider olarak gösterebiliyorlar. Ama bunun bir şartı var.
Şarta göre, Amerika Birleşik Devletleri'nde vakıf fonlarına başvuracak kuruluşların 501(c)(3) kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olarak kayıtlı olması gerekiyor. Bu sebeple Türkiye'den destek talep eden kuruluşlar, yardım amacıyla kurulmuş yasal olarak kayıtlı kuruluşlar olmalıdır.
VERGİDE USULSÜZLÜK MÜ YAPIYORLAR?
Ancak vakıftan destek alan Ruşen Çakır'ın kurduğu Medyascope Scope Medya AŞ'ye ait kar amacı güden bir kurum. The Jenesis Group ile yanı adresteki Chrest Foundation'ın yaptığı tüm bağışlar kar amacı gütmeyen kurumlara ancak Scope Medya AŞ ve 140 Journos şirket.
Tüm bu gelişmeler sonrası kafalarda birçok soru işareti oluşuyor;
1- Chrest Foundation Vakfı kar amaçlı şirketlere bağış yaparak vergide usulsüzlük mü yapıyor?
2- Vakıf bağışlara kendisi karar veriyorsa neden Türkiye'de sadece muhalifleri destekliyor?
3- ABD'deki vakıf kim ve kimler tarafından fonlanıyor?
4- 1999 yılında kurulan vakıf paravan mı?
KURUCUSU İNTERNET SİTESİNİ İŞARET EDİYOR
Kadın organizasyonlarından medya kuruluşlarına kadar onlarca yapıya yüz binlerce dolarlık yardım yapan Chrest Vakfının (Chrest Foundation), Kurucu Başkanı Lou Anne King Jensen, vakfa ilişkin sorulara doğrudan ve ayrıntılı cevap vermek yerine kuruluşun internet sitesini adres gösterdi.
BAĞIŞLAR İÇİN NİYE ÖZELLİKLE TÜRKİYE SEÇİLİYOR?
Tartışmalarda herkesin merak ettiği "bağışlar için niye özellikle Türkiye'nin seçildiği?" sorusu üzerine Jensen, şu ifadeleri kullandı:
"Kimse bizi hibeler için Türkiye'yi seçmeye ikna etmedi.
İNSANLARIN İNANMASI ZOR
Şimdi Türkiye'de toplumun her kesiminden değer verdiğimiz birçok arkadaşımız ve meslektaşımız olmasına rağmen bunun için özel bir ilişkimiz de yoktu. Türkiye'deki bazı insanlar için buna inanmanın zor olduğunu biliyorum ama gerçekten bu basitçe böyle."
Bağışların kimlere ve nasıl yapıldığı konusunda tüm bilgilerin vakfın internet sayfasında kamuya açık sunulduğunu öne süren Jensen, bağış yapma şartı olarak hibe verilen kuruluşlardan, söz konusu bağışın amacına yönelik gelişmeleri ve detaylı finansal harcamaları gösteren en az bir rapor istediklerini ifade etti.
Jensen, Türkiye'de çalışmayı bir onur ve ayrıcalık olarak gördüklerini belirterek, şu değerlendirmelerde bulundu:
"Ülkenizde misafir olduğumuzun farkındayız ve bu nedenle oradaki insanların kendi ihtiyaçlarını en iyi şekilde belirleyebileceklerine ve karmaşık zorluklara kendi çözümlerini üretebileceklerine inanıyoruz. Chrest'in Türkiye'de verdiği her hibe, Türkiye'deki insanlar tarafından önerilmiş, tasarlanmış ve uygulanmıştır. Türkiye'deki insanları önemsiyoruz."
