Depremzede çalışanlara koruma kalkanı: İşten çıkarma yasağı devrede!

Deprem felaketi sebebiyle OHAL ilan edilen illerde istihdamın korunmasına için seferberlik sürerken, önemli bir hamle geldi. Cumhurbaşkanı kararnamesiyle yeni tedbirler alındı. Salgınla mücadele döneminde uygulanan işten çıkarma yasağı, nakdi ücret desteği ve kısa çalışma gibi destekler deprem bölgesinde de OHAL süresince uygulanacak. İşte uygulamanın detayları...

Kısa çalışma ödeneği hangi işyerlerinde uygulanacak?
Olağanüstü hal ilan edilen bölgeden Çalışma Bakanlığı'nca belirlenecek il/ilçelerde bulunan işyerleri ve/veya deprem sebebiyle yıkık, acil yıkılacak, ağır veya orta hasarlı olduğunu belgeleyen işyerleri için uygulanacak. Hasar durumunu belgeleyen işverenlerin başvurusu doğrultusunda ödenek verilecek. Ödeneğin verilmesi için uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeyecek. Kısa çalışma olağanüstü hal süresince devam edecek.

Kısa çalışma kapsamındaki işyerlerinde işçilere ne kadar ödeme yapılacak?
Kısa çalışma ödeneğinin tutarı; sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde 60'ı oluyor. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği tutarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 150'sini geçemiyor. Ödenekten sadece damga vergisi kesiliyor. Asgari ücretli bir işçiye örneğin Nisan ayında bağlanacak 1 aylık kısa çalışma ödeneğinin tutarı 2022 Nisan-Aralık ve 2023 Ocak-Mart aylarındaki ücret ortalaması olan 7.355,25 liranın yüzde 60'ı olan 4.413,15 lira olacak. Çalışana damga vergisi kesilmiş olarak 4.319,65 lira yatırılacak.

Yine tamamen faaliyetini durdurmuş işyerinde en fazla kısa çalışma ödeneği ise 15.012 lira olacak. Bu ödeneği alacak işçinin eline damga vergisi kesilmiş olarak 14.898,06 lira geçecek. Kısa çalışmadan yararlanmak için işçilerin de belli prim günleri tamamlaması gerekiyor. İşçinin kısa çalışmanın başladığı tarih itibarıyla son 120 gün hizmet akdine tabi olması ve son 3 yılda en az 600 gün süreyle prim ödeme şartlarını taşıması gerekiyor. Bu şartlarda pandemi döneminde kolaylık sağlanmış 600 gün şartı 450 güne indirilmişti. Deprem bölgesi için de şartların esnetilmesi bekleniyor. Detayları Çalışma Bakanlığı belirleyecek.

İşten çıkarma yasağı ne kadar sürecek? Uymayanlara hangi yaptırımlar uygulanacak?
Olağanüstü hal ilan edilen deprem bölgesindeki illerde OHAL süresince işten çıkarma yasağı uygulanacak. Yasağa aykırı şekilde iş akdini fesheden işverene, sözleşmesi feshedilen her işçi için aylık asgari ücret tutarında ceza verilecek.

Hangi hallerde işten çıkarma yasağı uygulanmayacak?
İş sözleşmesi ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerde, işyerinin kapanması, işin sona ermesi hallerinde feshedilebilecek.

İşyeri kapanan işçiye hangi ödeme yapılacak? Ne kadar verilecek?
Şartları sağlıyorlarsa işsizlik ödeneği devreye girecek. Şartları sağlamayanlar için nakdi ücret desteği verilecek. Son 3 yılda en az 600 gün primi olan ve son 120 günde iş akdi devam edenlere ödeme yapılacak.

İşsizlik maaşı son 4 aylık brüt maaş ortalaması üzerinden hesaplanıyor. Bunun yüzde 40'ı veriliyor. Ancak işsizlik maaşı brüt asgari ücretin yüzde 80'inden fazla olamıyor. Ödemeden sadece damga vergisi kesiliyor. Asgari ücretli bir çalışanın işsizlik maaşı son 4 aylık maaş ortalamasına göre hesaplandığı için Mart'ta bağlanırsa damga vergisi kesilmiş olarak 3 bin 621, Nisan'da bağlanırsa da (4 aylık maaş ortalaması 10 bin 8 lira olanlar) 3 bin 972 lira olacak. En yüksek işsizlik ödeneği de 7 bin 945 lira...

Nakdi ücret desteği hangi işçiler için uygulanacak? Ne kadar ödeme verilecek?
İşyerinde kısa çalışma ödeneği veya işsizlik ödeneği koşullarını yerine getiremeyen depremzede işçilere nakdi ücret desteği sağlanacak. Deprem illerinde 6 Şubat tarihi itibarıyla sigortalı çalışmakta olan işçilerden, kısa çalışma ödeneği ve işsizlik ödeneği için yeni bir hak sahipliği oluşmayanlara İşsizlik Fonu'ndan günlük 133,44 lira nakdi ücret desteği verilecek. Ödeme kısa çalışma uygulanan dönemde veya işsiz kalınan süre kadar yapılacak, ancak olağanüstü hal süresini geçmeyecek. Aylık destek tutarı 4 bin 3 lira olacak. Nakdi ücret desteği alanlar, genel sağlık sigortası kapsamında sağlık hizmetlerinden yararlanabilecek.

Bölgede toplu iş sözleşmesi yapılabilecek mi?
Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu kapsamındaki yetki tespitlerinin verilmesi, toplu iş sözleşmelerinin yapılması, toplu iş uyuşmazlıklarının çözümü ile grev ve lokavta ilişkin süreler, OHAL ilan edilen illerde 6 Şubat'tan itibaren OHAL süresince uzatıldı.

DEPREMZEDEYE ÖDEME KOLAYLIĞI
Hazine ve Maliye Bakanlığı, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (BDDK) depremzedeler için attığı adımlar hakkında bilgi verdi:
● Depremin etkilediği illerde kredi kartları taksitlendirme süreleri bir kata kadar artırılacak.
● Kredi kartlarında limite bakılmaksızın, asgari ödeme tutarı dönem borcunun yüzde 20'si olarak belirlenecek. Kart limiti tespit edilirken bankalarca dikkate alınan sınırlar yükseltilecek.

● Asgari tutarı ödenmeyen kredi kartlarının nakit kullanımına, mal ve hizmet alımına kapatılmasına, iptaline ve borcun tamamı ödeninceye kadar yeni kredi kartı düzenlenmemesine ilişkin hususlar bankaların inisiyatifine bırakıldı.
● Kart borçlarının ötelendiği süre boyunca asgari tutar da dahil olmak üzere bankaların alacaklarını talep etmeyerek ödemesiz dönemler tanımlayabilmelerine imkan sağlanacak.

● Kartlı ödemelerde yapacak ilk temassız işlemde şifre girilecek.
● Türkiye Bankalar Birliği ile Türkiye Katılım Bankaları Birliği tarafından bankalara olan vadesi gelmiş veya 6 ay içinde vadesi gelecek borçlarının vadesinin 6 ay sonraya kadar ötelenmesine karar verildi.